zondag 24 februari 2008

Der zerbrochene Krug van Heinrich von Kleist zondagavond als hoorspel-klassieker op WDR3

Luisterversie
Op zondag 24 februari 's avonds tussen 20:05 uur en 22:00 uur zal de Duitse radiozender WDR 3 in de programmareeks Bühne: Radio een luisterversie presenteren van Der zerbrochene Krug uit 1808 van Heinrich von Kleist (1777-1811). Een Kulturereignis. Het zag er, direct na de eerste opvoering, die werd geregisseerd door Johann Wolfgang von Goethe, niet bepaald naar uit dat het stuk ooit nog een succes zou worden, aangezien het bij die gelegenheid in Weimar tot een theaterschandaal aanleiding gaf. Nu, twee eeuwen na dato, behoort Der zerbrochene Krug inmiddels alweer een hele tijd tot het klassieke repertoire van alle zichzelf respecterende theaters en ensembles ter wereld. Kenners — zowel die van de verschillende vakdisciplines alsook de theaterbezoekers die wat verder kijken dan de namen en de beschreven scènes in het programmaboekje — blijven wijzen op de grandioze karaktertekeningen en de geweldige mogelijkheden die het stuk elke regisseur biedt, en niet te vergeten de metafysische ernst, die aan de gebeurtenissen in de grootse komedie eigen is.
Ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van de dichter, in 1877, heeft de toen reeds zeer belangrijke Duitse illustrator Adolph Menzel (1815-1905) 34 houtsneden vervaardigd en deze door diverse etsers heeft laten uitvoeren. Door het gehele verhaal heen vormen ze een schitterende ondersteuning van het dramatische gebeuren.
Ongetwijfeld ter gelegenheid van de tweehonderdste geboortedag in 1977 heeft tekstbewerker en regisseur Robert Bichler voor de Duitstalige Zwitserse radio-omroep DRS elf acteurs bijeengebracht, onder wie enkele zeer bekende. Dorpsrechter Adam is voor die gelegenheid Wolfgang Reichmann (1932-1991), die van alle markten thuis was, om het maar eens simpel te stellen. Hij was ook in dezelfde rol al te zien in de TV-verfilming van Der zerbrochene Krug in 1974. Hem heb ik als Oblomov in een gedramatiseerde versie (uit 1976) van de gelijknamige roman van Gontsjarov gezien, als Timon — in een Duitse versie van Shakespeare's Timon of Athens, en die in 1985 de hoofdrol in een toen nieuwe Beethoven-film heeft vertolkt. Zijn Faust-vertolking schijnt op cd of dvd verkrijgbaar te zijn. Ook speelde hij een rol in Orson Welles-verfilming van Kafka's Der Prozess, en in 1979 in Woyzeck van Werner Herzog, en was hij voorts te zien in Claude Chabrols visie op Quiet days in Clichy naar Henry Miller. Hij heeft tevens een cd opgenomen met Franse chansons.
Voor tal van televisiekijkers is de Duitse actrice Edda Seipel (1919-1993) ook zeker geen onbekende. Zij heeft haar stem geleend voor de figuur Frau Marthe Rull. Drie jaar eerder had ze echter een andere rol, die van Brigitte, gespeeld in de televisie-verfilming van Kleists klassieker. Ze heeft een enorme lijst van rollen in films voor het witte doek en de beeldbuis op haar naam staan, zoals in 1983 in Frühlingssinfonie over het leven van Robert en Clara Schumann.
Voor de overige namen en rollen zij verwezen naar het betreffende onderdeel van de Westdeutsche Rundfunk, door hier te klikken.
____________
Afbeeldingen
1. De dichter Heinrich von Kleist (1777-1811).
2. De ontvangst van Richter Adam in Der zerbrochene Krug. Getekend door Adolph Menzel.
3. Scène uit Der zerbrochene Krug, zoals Adolph Menzel deze in beeld heeft gebracht.

maandag 11 februari 2008

Marcel Jouhandeau en de kwalijke gevolgen van zijn reis met collega's door Nazi-Duitsland in 1941

Op dinsdag 12 februari kunt u 's avonds tussen 20:00 uur en 21:00 uur een radioterugblik vervolgen op een gebeurtenis in oktober 1941, toen enkele Franse schrijvers de uitnodiging hebben geaccepteerd, samen met een Duitse officier een reis door het land van de dichters en de denkers te maken en Joseph Goebbels te ontmoeten. De tragiek van één van hen, Marcel Jouhandeau (1888-1979), lag vooral besloten in zijn homoseksualiteit: hij werd verliefd op de begeleidende Duitse officier Gerhard Heller, die niet de indruk wekte daar erg tegen te zijn.
Aan de hand van documentair materiaal vertelt deze radio-uitzending meer over de diverse aspecten van deze reis, die in het geval van Marcel Jouhandeau uitliep op meer dan alleen objectieve waarnemingen, maar waarin tevens de Verblendung durch die Liebe ertoe heeft geleid dat hij al te eenzijdig was gericht op datgene wat hij onderweg meemaakte, en het geheel uitmondde in intellectuele propaganda ten faveure van de nazi-dictatuur in de vorm van literatuur, die toen niets anders meer inhield dan collaboratie.

vrijdag 8 februari 2008

Eerste deel van drie over de schrijver Gerard Reve in Friesland — op zondagmiddag op Nederland 2

Documentaire van Omrôp Fryslan
Aanstaande zondagmiddag tussen 14:00 uur en 14:30 uur zendt de Omrôp Fryslan via Nederland 2 het eerste van drie delen lange documentaire op het formaat 16:9 uit over de Friese jaren, 1964-1971, van de toen nog Gerard Kornelis van het Reve — al dan niet met de tijdelijk gebruikte toevoeging Markies — onder de titel Reve in Friesland uit. De eerste aflevering heeft de aanvangsperiode van Gerards onderkomen in het dorpje Greonterp als onderwerp en heet: Een huisje in Friesland.
In deze eerste aflevering komt één en ander van het wel èn het wee gedurende het verblijf in Huize Het Gras te Greonterp aan bod. Allereerst over de tussenkomst van Reve's Amsterdamse vriend Nico Verhoeven, die bemiddelaar was bij het verwerven van het huisje in Greonterp.

Woelige jaren
Toen Reve er eenmaal woonde en er in die zeven jaar enorme veranderingen in zijn leven voltrokken, heeft hij veel van wat hem bewoog opgeschreven. Onder meer in brieven, die in het tweede brievenboek, Nader tot U, zijn gepubliceerd en die een goed beeld geven van de multi-geëmotioneerde persoon, die niet alleen de nodige hoeveelheid inkt voor de kroontjespennen verbruikt, maar de wijn nog net iets meer laat vloeien. Tegen dat laatste voert hij strijd, waarvan de neerslag via neerslachtigheid en een nieuw slagveld, dan toch via kroontjespenneninkt en vervolgens via drukinkt op papier bij de lezers thuis en elders terechtgekomen is. In die jaren trekt Reve meer dan alleen de flessen open, maar rukt hij ook de deur zodanig uit de scharnieren van de kast dat hij zich er nimmer meer in kan verstoppen. De herenliefde krijgt, naast het hem overrompelende rooms-katholicisme, de belangrijkste plaats in zijn denken en handelen.

Anderen aan het woord
In de eerste aflevering komen 'de anderen', althans een deel van hen, aan het woord. Allereerst de beide vrienden Teigetje en Woelrat — in het dagelijks burgerlijk bestaan Willem van Albada — aan wie Nader tot U is opgedragen —, respectievelijk Henk van Manen. Uit hun beider mond valt op te tekenen dat niet alles in de dagen van Huize Het Gras uitsluitend koek en ei was, maar wie dat verwachtte, heeft ook nimmer de moeite genomen Reve's eigen, al dan niet intens gekleurde teksten ook werkelijk te lezen. Iemand die dat niet uit die Reve-teksten heeft kunnen destilleren, is nimmer nader tot Reve gekomen. Dochter Hester van de Greonterpse café-eigenaar Witteveen, die met Reve bevriend was, geeft haar visie op de contacten tussen de beide mannen.
____________
Afbeeldingen
1. Gerard Reve, auteur met kroontjespen. (Overgenomen van de Gerard Reve Startpagina.)
2. Voorplat van het 'brievenboek' Nader tot U.
3. Huize Het Gras te Greonterp.