Gogoljs drama De Revisor zondag in de ether, en komende woensdag een hoorspel over dit drama

Het genie herdacht
Het was niet bepaald een grap die men enige tijd later zou kunnen negeren dat de Rus Nikolaj Vasiljevitsj Gogolj op 1 april 1809 werd geboren, want binnen relatief korte tijd zou blijken dat hij één der grootste — en volgens niet weinige literatuurkenners zelfs de grootste — schrijver binnen de Russische letteren was en is.
Nu we op de radio bijna dagelijks worden geconfronteerd met de muziek van drie componisten, die allen hun naam hebben 'gegegven' aan het jaar 2009 — Purcell, Händel en Haydn — wordt nog wel eens vergeten welke culturele grootheden er nog meer in 1809 zijn geboren, zoals daar zijn Charles Darwin en Edgar Allen Poe, naast Nikolaj Gogolj.
Laatstgenoemde is in verschillende kringen om steeds weer een ander element uit zijn oeuvre bekend geworden. Hij wordt niet alleen hemelhoog geprezen om zijn roman De dode zielen (1842), maar tevens voor zijn dramatische scheppingen, waarvan De Revisor (1836) niet alleen het bekendst (gebleven) is, maar eveneens het meest vertaald en opgevoerd, alsmede verfilmd — onder meer in 1949 door Henry Koster als The inspector general, met Danny Kaye in de hoofdrol —, dan wel op een andere wijze gedramatiseerd voor de buis.

De Revisor
Op zondag 29 maart wordt, vrijwel gelijktijdig, op twee verschillende Europese zenders — op de Britse zender BBC radio 3 en via het derde radioprogramma WDR 3 — het drama De Revisor uitgezonden. Op die Duitse zender tussen 20:05 uur en 22:00 uur; via de BBC vanaf 21:00 uur tot 23:15 uur, onder de titel The government inspector.
Dit oorspronkelijke toneelstuk heeft tal van andere schrijvers geïnspireerd. Eén van hen is Jürgen Groß (geboren 1953), die het toneelstuk schreef 'Der revisor' oder 'Katze aus dem Sack', dat komende woensdag 1 april, 's avonds tussen 20:00 uur en 21:20 uur door de Duitse radiozender NDR Kultur als Hörspiel zal worden uitgezonden in het programma met die titel, als aflevering "Zum 200. Geburtstag von Nikolai W. Gogol".
____________
Afbeeldingen
1. Portret van Nikolaj Gogolj.
2. Voorplat van een Nederlandse Wereldbibliotheek-uitgave uit 1934 met daarin De Revisor, vertaald door Josine Termaet.

Portret van de Rus Nikolaj Gogolj op BBC Radio3

Redactionele slordigheid
De veelvuldig redactioneel slordige, en daardoor foutieve informatie verstrekkende, VPRO-Gids meldt voor het Britse programma Sunday Feature van BBC Radio 3 op zondag 22 maart — tussen 22:30 uur en 23:15 uur onze tijd — Soronchintsky Fair met de dwaze toevoeging "Portret van de componist Nikolai Gogol". Doch Nikolaj — in het Russisch is er, net als in onze eigen taal verschil tussen de letter I en de letter J, en daarom dient er aan het eind van de voornaam van Gogolj een J te staan — Gogolj (1809-1852) was helemaal geen componist, maar een kwalitatief uiterst hoogstaande schrijver van bijzonder toneel, één buitengewone roman — Dode zielen — en verder nog enig kleiner proza, waarvan diverse stukken zijn verfilmd dan wel tot muziekdrama zijn bewerkt. Van zijn verhaal De mantel bestaan diverse rolprenten, en van zijn verhaal De neus is door Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) in 1928 een opera gemaakt, waaraan vier librettisten hebben gewerkt. Het mag geen verbazing wekken dat psychoanalytici in juist die literaire teksten van Gogolj meer dan alleen maar een goed geschreven en subliem verteld verhaal hebben gezien, maar verder zijn gaan graven en met verrassende conclusies zijn gekomen. Zo is de Neus in het gelijknamige verhaal niet zozeer de voorgevel in het gezicht van de man, maar een zich aardig wat lager aan de voorzijde van de meeste mannenlichamen bevindend lidmaat.

Afbeeldingen
1. Tekst op de voorzijde van een Wereldbbliotheek-uitgave uit 1952 met twee verhalen van Gogolj, onder andere dat over de jaarmarkt in Sorotsíntsy. Dat betreft een vertaling door Wils Huisman, verschenen ter gelegenheid van de honderdste sterfdag van de auteur.
2. De schrijver Nikolaj Gogolj.

Documentaire over Hugo Claus op Nederland 2

Documentaire
Vandaag, 19 maart, is het exact een jaar geleden dat er een einde is gekomen aan het leven van de toen 78 jaar oude, uiterst veelzijdig begaafde Vlaamse kunstenaar Hugo Maurice Julien Claus, die op 5 april 1929 was geboren. Hij is de meest bekroonde auteur van het Nederlandse taalgebied en was, naast tal van anderen — zoals Simon Vestdijk (1898-1971) en Harry Mulisch (geb. 1927) — kandidaat voor de Nobelprijs Literatuur.


In het culturele programma Het uur van de wolf van de NPS wordt op vrijdag 20 maart de eerste sterfdag van Hugo Claus herdacht met een documentaire film die Tonko Dop heeft gemaakt over het leven van deze duizendpoot, die niet alleen de pen vrij aardig wist te hanteren — al beschuldigde Gerard Reve hem decennia geleden van het produceren van keukenmeidenromans —, maar ook uitstekend kon omgaan met het penseel. Nadat hij als negentienjarige zijn eerste roman had geschreven, De eendenjacht — een boek dat later de titel De metsiers heeft gekregen — werd hij door de Belgische schilder Christian Dotremont (1922-1979) bij de Cobra-groep gehaald.
Verder heeft Hugo Claus tal van scenario's geschreven, was hij toneel- en filmregisseur en heeft hij zich bekwaamd in het vervaardigen van liedteksten. Diverse van zijn romans en toneelstukken werden verfilmd, zoals Het verdriet van België dat een doorslaand succes is geworden en in tal van landen als televisieserie is uitgezonden. Ook als schrijver van gedichten stond Hugo Claus hoog in aanzien.
De meeste van zijn boeken zijn verschenen bij De Bezige Bij. Eén van de uitzonderingen daarop vormt zijn in 1964, bij A.J.G. Strengholt uitgekomen, boek over de Nederlandse schilder Karel Appel.
De film van Tonko Dop wordt uitgezonden op de televisiezender Nederland 2, tussen 22:55 uur en 23:55 uur, en we mogen hopen dat deze later op één van de digitale themakanalen nog meer dan eens zal worden herhaald.
____________
Afbeeldingen
1. Ee bekende pose van de Vlaamse schrijver Hugo Claus.
2. Voorzijde van Hugo Claus' eerste roman, die aanvankelijk een andere titel droeg, De metsiers, hier in de zevende druk uit 1961 als Literaire Pocket van De Bezige Bij.
3. Voorkant van het boek over Karel Appel dat in 1964 werd gepubliceerd.

Portret van Koos van Zomeren op Nederland 2

Associatie met de jaren tachtig
Het zal goed twee decennia geleden zijn dat een in mijn stad bekende boekhandelaar-ster mij vol trots vertelde dat de nieuwe Maarten 't Hart uit was en ze ging ervan uit dat ik dat boek wel wilde kopen. Ik riposteerde dat ik voor zoveel stijlloosheid niet bereid was geld neer te tellen. Die man kan best een verhaal vertellen, maar gunst nog an toe, wat een gebrek aan stijl! Woedend beet de Genadige Dame des Boekhandels mij toe: "Is Koos van Zomeren dan beter?" Onbegrip aan mijn kant. Hoewel ze deels gelijk had — in die dagen is het ook mij nooit gelukt een boek van KvZ uit te lezen —, getuigde haar reactie echter van een instelling van wel flink willen uitdelen, maar nimmer kunnen incasseren. Had zij mij nu een — door mij ongewenst — boek aangeboden of ik haar?
Tot zover de associatie met de jaren tachtig van de vorige eeuw, als gevolg van het zien van de naam Koos van Zomeren. Van genoemde schrijver is zo'n zeven jaar geleden een portret uitgezonden in het NPS-programma Het uur van de wolf, en dat wordt morgenavond laat, tot na middernacht, herhaald op onze televisiezender Nederland 2: Koos van Zomeren — Lopende zinnen, heet deze aflevering van dat cultuurprogramma voor kijkbuislieden.

Onderweg
De uitzending begint om 23:40 uur en duurt tot 00:35 in de nacht. De film toont hoe Koos van Zomeren onderweg is in het landschap van zijn ouders en hemzelf in Herwijnen, rond Velp en in het Groene Hart van ons land. En eveneens in het Zwitserse Grindelwald. In dit gefilmd portret wordt de auteur zelf geconfronteerd — door middel van onder meer archiefmateriaal — met de eigen carrière, die in de VPRO-Gids wordt omschreven als "verrassend". Deze film is gerealiseerd onder regie van Tijs Tinbergen en Jan Musch.

Gwyneth Paltrow als neurotische Sylvia in speelfilm

Biografisch drama
In de nacht van vrijdag 13 op zaterdag 14 maart — tussen 00:20 uur en 02:10 uur — zendt de VPRO via Nederland 2 de speelfilm Sylvia uit. Het is een biografisch drama uit 2003, geregisseerd door Christine Jeffs, die het nogal korte leven van de Amerikaanse schrijfster Sylvia Plath (1932-1963) laat uitbeelden door Gyneth Paltrow. Ondanks haar korte leven heeft Sylvia Plath de status van sterauteur bereikt.