1 september 1886: S. Fischer vestigt uitgeverij

Samuel Fischer.

Het is op 1 september van dit jaar exact 125 jaar geleden dat de van geboorte Hongaarse Samuel Fischer (1859-1934) in Berlijn S. Fischer Verlag heeft gevestigd, een firma die tot op de huidige dag weliswaar bestaat, maar onderdeel van een groter geheel is geworden.
Sedert die vestiging heeft Fischer er veel aan gedaan om zo goed mogelijke letterkundige werken te publiceren, en in veel gevallen is hij daarin geslaagd door talrijke auteurs van rang en stand een grote(re) schare lezers te bezorgen. Onder hen bevinden zich Arthur Schnitzler (1862-1931), Gerhart Hauptmann (1862-1946), Thomas Mann (1875-1955), Stefan Zweig (1881-1942) en Franz Werfel (1890-1945).
Van grote buitenlanders, die tijdens het fin de siècle eveneens een vooraanstaande rol speelden in de Europese letteren, en met name in het Duitse taalgebied, heeft Fischer eveneens edities verzorgd, zoals van de beide Scandinaviërs ─ en beiden eveneens met de Noorse nationaliteit ─ Henrik Ibsen (1828-1906) en diens landgenoot Björnsterne Björnson (1832-1910). Laatstgenoemde kreeg als eerste Scandinaviër de Nobelprijs voor Literatuur (1903).
In het korte programma ZeitZeichen van de Duitse regionale radiozender WDR3 wordt op deze dag, tussen 17:45 uur en 18:00 uur, aandacht besteed aan de stichting van S. Fischer Verlag.

De familie Mann — roman-kroniek van een eeuw

De broers Heinrich en
Thomas Mann in 1899.

Buddenbrooks
De laatste week van het jaar 2010 is — qua Duitse televisie-presentaties — de periode van de familie Mann; anders gezegd: van het spinnenweb van de tovenaar Thomas Mann (1875-1955). Dat diens roman — de eerste, en volgens diverse kenners van de sfeer en wat daar zoal bijhoort, de beste — Buddenbrooks uit 1901 kan worden beschouwd — respectievelijk moet worden gezien — als de sleutel tot de familiale achtergronden van Thomas Mann en een deel van zijn Ahnengalerie moge duidelijk zijn voor ieder die het boek oplettend heeft gelezen.
Verleden week heeft Arte-tv de laatste verfilming van dat omvangrijke werk uit 2008 van Heinrich Breloer in één geheel uitgezonden, en gedurende de beide eerste dagen van de lopende week heeft het eerste publieke Duitse televisienet ARD?Das Erste dezelfde film in twee afleveringen gepresenteerd.

Lübeck in de negentiende eeuw van de familie Buddenbrook.
Afbeelding op achterzijde van de hoorspel-cd's van de film uit 2008.

Die Manns

Elisabeth Mann-Borgese

Biedt de roman Buddenbrooks een tamelijk getrouw inzicht in het wel en wee van de familie tot aan de vorige eeuwwisseling, in het docudrama Die Manns worden we geconfronteerd met een kroniek van de familie Mann, waarvan het centrum wordt gevormd door de schrijver Thomas Mann en derhalve is het beeld daarvan afgebakend door de eerste helft van de twintigste eeuw.
Met het heengaan in 1955 van de Nobelprijswinnaar Literatuur (1929) in 1955 is er weliswaar geen eind gekomen aan de complete familie Mann.
Niet alleen leefde echtgenote Katia (1883-1980)  nog een kwart eeuw zonder haar wederhelft, maar ook hebben de kinderen Erika (1905-1969), Angelus Gottfried Thomas "Golo" (1909-1994), Monika (1910-1992), Michael (1919-1977) en Elisabeth (1918-2002) [1] met de nawerking en alle invloeden die de Grote Tovenaar aan hen heeft meegegeven, een groot deel van, respectievelijk de gehele twintigste eeuw meebeleefd.

Golo Mann.

Zij allen hebben op hun manier kunnen bijdragen tot een beter inzicht in alles wat zich in het gezin Mann met de vele bezoekers, vrienden, kennissen, collega-schrijvers en personeel, alsmede toevallige ontmoetingen, heeft afgespeeld.
De gedramatiseerde documentaire Die Manns wordt opnieuw uitgezonden door Arte-tv op woensdag 29 december — de beide eerste delen achtereen tussen 22:00 uur en 01:30 uur in de nacht op donderdag 29 december — en op donderdagavond het derde deel, tussen 22:05 uur en 23:50 uur. In de nieuwste verfilming van Buddenbrooks speelde Armin Mueller-Stahl de rol van consul Buddenbrook, in Die Manns is hij de Tovenaar Thomas, bijgestaan door Monika Bleibtreu (1944-2009) als Katia Mann.

Blijf over de Manns lezen

Katia Mann-Pringsheim.
Foto uit 1905.

Degenen onder u die nog altijd in staat zijn een omvangrijk boek te lezen en dat als alternatief te ondergaan bij die alles dominerende institutie televisie, en zeker degenen die telvisie als een begeleidend verschijnsel beschouwen, zullen zich kunnen vinden in de familielkroniek van de Manns, die Marianne Krüll in 1991 heeft afgerond met de publicatie van haar boek
Die Familie Mann.

__________
[1] Zie de voetnoot in onze bijdrage op de Nederlandse fin de siècle-site All art is quite useless van Rond1900.nl, gepubliceerd op maandag 27 december 2010. 

Dagboeknotities Thomas Mann, 26 december 1933

Op de derde kerstdag van het jaar 1933 [1] schreef Thomas Mann (1875-1955) in zijn Tagebuch dat het weer kalt und neblig was, en refereert hij aan een vreselijk treinongeluk in Frankrijk met meer dan twee honderd doden, waaronder veel kleine kinderen. In een terugblik op de avond van de tweede kerstdag, 25 december noteerde hij onder meer: "Hörte abends mit Genuß und Bewunderung das Klavierkonzert von Tschaikowski." [2]

Tevens komen we bij het lezen van die dagboekaantekeningen dat de schrijver die dag in de Decamerone (1349-1353) van Giovanni di Boccaccio (1313-1375) heeft zitten lezen.
Naast politiek-maatschappelijke verontwaardiging over de kwalijke elementen van de nazi-overheersing in zijn voormalige vaderland — (immers alweer enige tijd woonachtig in Zwitserland na te zijn gevlucht voor het krankzinnige Hitler-beest), onder meer over de bemoeienissen van het Propagandaministerium van Goebbels om zoveel mogelijk nieuws te manipuleren opdat de superploerterige regering in Berlijn in een zo gunstig mogelijk daglicht zou plaatsen: in eerste instantie in het buitenland — noteert Thomas Mann dat hij via de radio heeft kennisgenomen van de nadrukkelijke verheerlijking van een nadrukkelijk patriottische schrijver als Dietrich Eckart (1868-1923).
Na het avondmaal luisterde Thomas Mann nogmaals naar het Tsjajkovski-concert, naar twee delen uit het Trio van Beethoven en naar "etwas Parsifal."

__________

[1] In de Duitse cultuurgeschiedenis komen we doorgaans drie kerstdagen tegen: 24, 25 en 26 december.

[2] Bedoeld is, vanzelfsprekend, het eerste pianoconcert, opus 23.

Thomas Mann geeft kleinzoon Frido Buddenbrooks

In de dagboek aantekeningen van Thomas Mann heeft de schrijver op 23 december 1954 vastgehouden dat zijn kleinzoon Frido (geb. 1940) hem had toevertrouwd dat hij opa's roman Königliche Hoheit had gelezen en begrepen. Daarop besloot opa om die kleinzoon als kerstgeschenk een exemplaar van Buddenbrooks te geven. [1] Al eerder had die jongen van Katia en Thomas Mann — bij wie hij een groot deel van zijn jeugd opgroeide — zowel de drie musketiers alsook De laatste dagen van Pompeï ten geschenke gekregen. Hij was de lievelings kleinzoon van opa Mann.

Fridolin Mann in 2008.

Fridolin was in het Californische Monterey geboren in de tijd dat de Manns in de Verenigde Staten hun toevlucht hadden genomen vanwege de dreiging die vanaf het begin van de nationaal-socialisten jegens hen was uitgegaan, Frido was de zoon van Michael Thomas Mann, die in 1939 met de uit Zurich stammende Gret Moser in het huwelijk was getreden.
Fridolin werd psycholoog en universitair docent te Münster.

[1] De verfilming van Königliche Hoheit uit 1953 was recentelijk weer van het huiskamerscherm te volgen; de nieuwste verfilming van Buddenbrooks uit 2008 wordt als geheel door Arte-tv, op donderdag 23 december, tussen 20:15 uur en 23:15 uur uitgezonden. Volgende week volgt de film nog eens, maar dan in twee afleveringen op twee achtereenvolgende avonden via het eerste publieke Duitse televisienet.
_________
Zie ook de bijdrage van heden op onze zustersite Tempel der Actualiteit.
Lees eveneens ons artikel van heden op de fin de siècle website All art is quite useless.

Buddenbrooks-verfilming thans ook als Hörspiel

In 2008 is het uit de vorige eeuwwisseling stammende boek van Thomas Mann (1875-1955), Buddenbrooks — dat voor de eerste keer is verschenen in 1901 — verfilmd door enkele oudgedienden van de wereld der bewegende beelden; overigens niet voor de eerste maal. Deze Grote Roman zou ruim acht decennia geleden de doorslag hebben gegeven bij de beslissing de auteur ervan in 1929 te onderscheiden met de Nobelprijs voor Literatuur.
In 2008 hebben Heinrich Breloer en Horst Königstein hun eigen draaiboek gebruikt voor deze nieuwe verfilming van de roman. De film is op eerste kerstdag 2008 in Duitsland in première gegaan en is eveneens, zij het in afleveringen, te zien geweest op televisie. De rolverdeling is er een met vooraanstaande acteurs uit diverse landen — onder wie Krijn ter Braak en Cas Enklaar uit Nederland —, waarbij de hoofdpersoon, consul Jean Buddenbrook wordt vertolkt door de internationaal, begrijpelijk hoog in aanzien staande, Armin Mueller-Stahl. Het yoghurt-vrouwtje Iris Berben staat bij menigeen eveneens hoog in aanzien, doch zij heeft nog nooit laten zien dat ze anders kan zijn dan zoals ze altijd, in welke rol dan ook doet: als neen, intense verveling veroorzakend, cliché.

Van die rolprent, gerealiseerd door Bavaria Film, bestaat een hoorspel-versie die eveneens in 2008 gereedgekomen is, en thans in een vouw-cassette met 2 cd's, voor de helft van de prijs (nu € 10,—) , verkrijgbaar is: 173 minuten. Om na een eventuele onderbreking verder te kunnen luisteren is er om de vijf minuten een 'track' gerealiseerd. De verteller is Friedhelm Ptok.
__________
Thomas Mann: BUDDENBROOKS.
Das Hörspiel mit den Originalstimmen des Films.
Nach dem Drehbuch von Heinrich Breloer und Horst Königstein. Regie und Drehbuchbearbeitung: Heinrich Breloer.
2 CD's Gesamtlaufzeit ca. 173 Minuten.
Der Hörverlag München, 2008.
ISBN 978-3-86717-280-6. (ca. € 10,—).