Spielberg-speelfilm War of the Worlds uit 2005 naar de roman van H.G. Wells zondagavond via BBC

Invasie van Mars
Zondag 27 juli heeft BBC 1 de science fiction-film War of the Worlds op de rol staan, die werd geregisseerd door Steven Spielberg, en in 2005 in omloop werd gebracht. Deze recente rolprent is — evenals de beide andere versies: één uit 1953 en een andere eveneens uit 2005 — gebaseerd op de roman van de Engelse auteur Herbert George Wells (1866-1946) uit 1898. Het boek heeft nimmer over belangstelling te klagen gehad, maar pas toen Orson Welles op 30 oktober 1938 in de VS een gedramatiseerde versie van het H.G.Wells-verhaal als hoorspel heeft uitgezonden — dat zo realistisch overkwam dat miljoenen luisteraars meenden dat het een reportage was en New Jersey werkelijk door Marswezens was aangevallen —, is het boek uit de wereldliteratuur niet meer weg te denken.
Welles deed hetzelfde als zijn bijna-naamgenoot veertig jaar tevoren op papier had gedaan. Deze leefde in die tijd in het Engelse Woking, en in zijn boek beschrijft hij de invasie van die plaats door Marswezens, die het op de eigen planeet niet langer konden uithouden als gevolg van relatief snelle temperatuurdaling en deswege een heenkomen moesten zoeken in warmere oorden.
Tijdens de voorbereidingen voor The War of the Worlds heeft Wells zijn plannen op papier gezet en daarin staat dat hij Woking helemaal met de grond gelijk maakt en zijn buren op een vreselijke en uitzinnige wijze laat omkomen. waarna de invasie van de Martianen, via Richmond en Kingston, richting Londen wordt voortgezet. Daar is South Kensington het toneel van de verschrikkelijkste gruwelen.
Het verhaal drijft min of meer op de expliciete tegenstelling tussen het kleinburgerlijk handelen van de mens en de verbijsterende destructiviteit van de Marswezens. Deze hebben een rond lichaam met een diameter van goed 1.20 meter, waarin een enorm brein huist. Ze leven door de inname van vers bloed van andersoortige wezens: voornamelijk mensen. Voordat ze zelf slachtoffer kunnen worden van eventuele bacteriën, vernietigen zij het land.
In de film van Spielberg is de handeling van het boek — evenals in het hoorspel van Orson Welles en in de eerste filmversie van 1953 — verplaatst naar New Jersey. Naast de atijd aalgladde Tom Cruise als protagonist — die niet anders kan dan heldenrollen invullen — spelen Tim Robbins, Justin Chatwin en Dakota Fanning hoofdrollen.
Overigens werd, eveneens in 2005, nog een Amerikaanse verfilming van de roman in kwestie gerealiseerd door Timothy Hines, voor een onafhankelijke maatschappij. Daarin speelt de handeling zich — in tegenstelling tot de andere, geactualiseerde en naar de VS verplaatste, gebeurtenissen — zich gewoon af in het Engeland aan het begin van de twintigste eeuw.
Zie tevens de Wikipedia-bijdrage, voor meer interessante gegevens en illustraties bij het verhaal en de plaats van handeling in het oorspronkelijke boek.

Afbeeldingen
1. Nederlandse pocket-editie omstreeks 1960 van de roman van H.G. Wells, vertaald door B. Canter, verschenen in de Mimosa Reeks van Uitgeverij Leiter-Nypels te Maastricht.
2. De schrijver van het boek The War of the Worlds, H. G. Wells.
3. Illustratie op de voorzijde van de dvd-uitgave van de film uit 2005.

Den Drucker spreekt in Heynken de Luyere van de dichter Cornelis Crul tot den Ghoetwillighen Lesere

De dichter Cornelis Crul
Zo ongeveer moet, volgens de gebroeders Luiken [1] een drukkerij er in de zeventiende eeuw hebben uitgezien, en daarmee kan men zich enigszins een indruk verschaffen van het hoe, wie, wat en waar, een goede eeuw eerder toen de Nederlandse dichter Cornelis Crul — wiens exacte data niet bekend zijn, maar die ongeveer tussen 1500 en 1550 moet hebben geleefd en gewerkt.
Een bundel met gedichten van deze letterkundige is in 1950 in de Klassieke Galerij van De Nederlandse Boekhandel te Antwerpen verschenen, uitgegeven door Dr. C. Kruyskamp, die ook geruime tijd de verantwoordelijke redacteur is geweest voor Van Dale's Groot Woordenboek der Nederlandse Taal. Het boekje vond ik dezer dagen tussen de afgedankte druksels in één de kratten, buiten op straat, van een antiquariaat in onze binnenstad en dientengevolge kostte mij dat dan ook maar vijftig eurocent. Op websites van antiquariaten en via Antiqbook is er nog wel aan te komen, voor prijzen tussen zes en tien euro.

Rhetoricale teksten
De bundel is in het onderdeel Rhetoricale teksten van de Klassieke Galeri verschenen, onder redactie van bovengenoemde Kruyskamp en anderen. Het boekje bevat, na een 16 pagina's lange, zinvolle inleiding met relatief veel tekst en uitleg, drie dichtwerken van Cornelis Crul: Heynken de Luyere; Mont toe, Borse toe; en Cluchte van eenen Dronckaert.
We beperken ons hier tot het plaatsen van het inleidende gedicht bij Heynken de Luyere, aangezien dat een tekst is van "den drucker tot den goetwillighen lesere", en dat verklaart meteen waarom we deze bijdrage met een drukkerswerkplaats uit ongeveer die tijd openen.

DEN DRUCKER
TOT DEN GOETWILLIGHEN LESERE

Dat ic u hier schrijve is door Heynken de Luyere gheschiet,
Die cluchtich was, maer met geen valscheyt deurtoghen.
Ist dat ghy dit werck dan te rechte aensiet,
Ghy bevint dat hy niemant en heeft bedroghen
Oft hy en hevet uut Ulenspieghels borst gesoghen
Maer uut zijn nature, als ghy mecuht mercken.
Men kent den Meester allerbest aen zijn wercken.

Maer die hem ghekent hebben meughen weten
Of zijn natuere hier toe was ghehelt.
Hy was wat lichtachtich in allen zijn vermeten
En selden overladen met eenich ghelt.
Altijd was hij met sijns ghelijke verselt,
Met aerdighe constenaers, subtijl van ssinnen,
Die liever verteerden dan helpen winnen.

Eerst protesteer ick dat niet en wort vertelt
Noch tot yemants schande en ist ghedicht.
Al ist dat dit na der waerheyt wordt gheselt
Op dat des Lesers herte daer door worde verlicht,
Ende al ist datse totter waerheyt niet en sticht,
Nochtans tot waerschouwinghe machmense schrijven :
Ten is niet quaet quaet weten, maar quaet bedrijven. [2]

__________
[1] In hun tot in de huidige tijd veelvuldig herdrukte boek uit 1694: HET MENSELYK BEDRYF Vertoond,in.100.Verbeeldingen:van:Ambachten, Konsten, Hanteeringen en Bedrijven; met Versen . t'AMSTERDAM.Gedaan,door,Johannes,en,Caspaares.Luiken. 1694. — stellen de gebroeders onder meer enkele beroepen uit het grafische vak voor, zoals deze boeckdrucker.
[2] Regel 3: te rechte op de juiste wijze. — Regel 6: Na maer is waarschijnlijk ooc uitgevallen.
— Regel 9: ghehelt geneigd. — Regel 10: vermeten manier van doen. — Regel 15: protesteer betuig; de zin in de verzen 15-16 loopt niet. — Regel 19: se deze historie. waerheyt waarschijnlijk: corrupt.
____________
Afbeeldingen
1. De Boeckdrucker, zoals voorgesteld in de afbeelding van de gebroeders Luiken.
2. Voorplat van het boekje uit 1950 met gedichten van Cornelis Crul.
3. Titelpagina van het (nog altijd) standaardwerk van de gebroeders Luiken uit 1694.

Kafka's Prozawerk compleet in één dundrukeditie

Nieuwste uitgave
Heden, 3 juli, is het exact 125 jaar geleden dat Franz Kafka (1883-1924) te Praag werd geboren. Hoewel ik niet zo'n voorstander ben van het ronde getallen-fetisjisme dat leidt tot opeenhoping van herdenkingen op zulke data — waarom eigenlijk niet eens een memorabel artikel naar aanleiding van het 111de jaar en 111 dagen na iemands geboorte- en/of sterfdag? Of in diens 62ste levensjaar op een willekeurig op de kalender te prikken dag? — wijk ook ik daar in dit geval van af, omdat er dezer dagen een nieuwe editie met Franz Kafka's Sämtliche Werke, op bijna anderhalf duizend pagina's, bij uitgeverij Suhrkamp te Frankfurt am Main in één dundrukeditie is verschenen voor een verhoudingsgewijs betaalbare prijs.

Geen brieven, geen dagboeken
Niet daarin opgenomen zijn de verzamelingen Brieven, die separaat in bundels zijn verschenen, zoals de Briefe an Felice en de Briefe an Milena; ook de Tagebücher zijn in deze uitgave niet meegedrukt. En daarom hoop je, zonder daarover meer informatie te hebben, dat er over niet al te lange tijd een tweede deel zal verschijnen met al die letterenprestaties welke niet onmiddellijk behoren tot het Prozawerk. Opvallend is dat de stevige en heel ruim bemeten paperback met een licht getint dundrukpapier een bijzonder goed geconstrueerde rug heeft die soepel meebeweegt maar toch sterk blijft. Helaas stuit je tegenwoordig steeds vaker op paperbacks waarvan de rug na één keer alleen openslaan reeds tweedehands lijkt. Ook daarom zal de verantwoordelijke bij uitgeverij Suhrkamp gekozen hebben voor een uitstekend gelumbeckte versie. [1] Dat is degelijk boekbindersvakwerk!

De inhoud
Als eerste onderdeel van de ééndelige werk-uitgave zijn Kafka's drie romans opgenomen: Amerika (Der Verschollene); Der Prozeß; Das Schloß. Deze nemen de helft in van het totale aantal pagina's van deze dundrukeditie. Dan volgen 180 bladzijden met de door Kafka zelf aan de openbaarheid prijsgegeven boeken, met uitzondering van Der Heizer hetwelk een onderdeelvan Amerika vormt.
Meer dan driehonderd pagina's zijn ingeruimd voor de overige Erzählungen und fiktionale Fragmente. Precies honderd bladzijden waren nodig om in deze band de Journalistische, essayistische und autobiografische Schriften te kunnen 'meenemen'. Voor het laatste, vijfde onderdeel van Kafka's eigen teksten, Die Aphorismen [2], bleken een kleine zestig bladzijden voldoende. De laatste vijfenzestig bladzijden bevatten de Anhang, met een Nachwort door Peter Höfle: Kafka's private Weltgeschichte, tevens aangevuld met Hinweise zu Textgestaltung und Entstehung, met als allerlaatste onderdeel een Inhaltsverzeichnis.

Geïnspireerde componisten
Dat diverse van de verhalen van Franz Kafka dramaturgen en filmregisseurs heeft geïnspireerd tot soms zeer bevlogen kunstuitingen, is beslist beter bekend dan zijn invloed op componisten. Maar nu deze week de honderdvijfentwintigste geboortedag van dit existentieel zeer gecomprimeerd en gecompliceerde wezen — dat erin is geslaagd een inhoudelijk, alsook literair-wetenschappelijk beschouwd, uniek oeuvre te scheppen dat over de gehele wereld veel aandacht, belangstelling en bewondering heeft weten te wekken — stelt de radiozender WDR 3 in een aflevering van de programmaserie Bühne: Radio op zondag 6 juli, 's avonds tussen 20:05 uur en 21:30 uur vijf composities van evenzovele muziekmeesters voor die zijn geïnspireerd op delen uit het werk van Franz Kafka. [3]
Toen eenmaal een carcinoom in Kafka's keelholte was vastgesteld, en de daardoor ontstane situatie door de laryngologen als volkomen uitzichtloos werd beschouwd — en hij tijdens de laatste vier weken van zijn aardse bestaan alleen maar meer via gespreksbriefjes kon communiceren —, heeft zich zijn situatie snel verslechterd, en is deze hem op 3 juni 1924 dan ook noodlottig geworden. Acht dagen daarna is Franz Kafka op de Joodse Begraafplaats van Praag bijgezet.
Eind augustus van dat jaar is de bundel Ein Hungerkünstler voor het eerst verschenen. De laatste versie van de drukproeven daarvoor heeft Franz Kafka één dag voor zijn overlijden nog gecorrigeerd.
__________
[1] Lumbecken is genoemd naar de uitvinder van deze vorm van inbinden van een boek, waarbij geen garen wordt gebruikt, het papier aan de binnenzijde van de rug wordt afgesneden, daarna geruwd en tenslotte voorzien van een sterke lijmsoort.

[2] Zie ons artikel Wijze woorden van de uitzonderlijke schrijver Franz Kafka, dat we op maandag 30 juni hebben opgenomen op onze nieuwste zustersite Tempel der Wijze Woorden.

[3] Zie de bijdrage, dezer dagen op de zustersite Tempel der Toonkunst.

Zie ook onze bespreking op deze zelfde letterensite m.b.t. enkele biografische boeken over Franz Kafka.
_________

Franz Kafka: Sämtliche Werke. Mit einem Nachwort von Peter Höfle; 1472 pagina's, grote paperback; Suhrkamp Verlag, Franklfurt am Main, 2008. ISBN 978-3-518-42001-0. Prijs in de BRD (en in Nederland bij boekhandel Die Weisse Rose te Amsterdam) € 25,—.
____________
Afbeeldingen
1. De schrijver Franz Kafka in zijn middenperiode.
2. Voorplat van de grote, omvangrijke paperback met de Sämtliche Werke van Franz Kafka.
3. Franz Kafka, hier met de moderne versie van de klassieke 'vadermoordenaar', eind 1910.
4. Grafsteen van de familie Kafka op de Joodse Begraafplaats van Praag.

Gerhart Hauptmanns drama Rose Bernd uit 1903 in de filmversie van 1957 woensdagnacht op de ARD

Literatuur verfilmd
Regisseur Wolfgang Staudte (1906-1984) — die vanaf 1955 in ieder geval enige jaren goede bekendheid in Nederland heeft genoten door zijn verfilming van de roman Ciske de Rat (1942 met twee vervolgen: één in 1945 en het tweede in 1946), geschreven door de Elsevier-medeoprichter en -journalist Piet Bakker (1897-1960) — heeft in zijn geboorteland grote bekendheid verworven als verfilmer van enkele vooraanstaande en ruimschoots bekende mijlpalen uit de Duitstalige literatuur van de eerste decennia van de twintigste eeuw. Zo verfilmde hij in 1951 de 'grote roman' Der Untertan uit 1918 van Heinrich Mann (1871-1950) en in 1962/63 Die Dreigroschenoper uit 1928 van Bertolt Brecht (1898-1956) en 'diens componist' Kurt Weill (1900-1950). Al eerder (1955) had hij Brechts Mutter Courage voor het witte doek gerealiseerd. In die beide gevallen tekende hij tevens voor de inhoud van het draaiboek.

Het drama Rose Bernd
In 1956 heeft Wolfgang Staudte zich ontfermd over het drama Rose Bernd uit 1903 van Gerhart Hauptmann (1862-1946), die in 1912 werd onderscheiden met de Nobelprijs voor Literatuur. De film kwam een jaar later gereed en had meer succes dan het oorspronkelijke drama een halve eeuw eerder aanvankelijk ten deel was gevallen.
De verfilming, met een draaiboek van Walter Ulbrich, van Rose Bernd, die goed een halve eeuw na het drama zelf is gereedgekomen, wordt thans — opnieuw ruim een halve eeuw later — door het eerste publieke Duitse televisienet ARD/Das Erste uitgezonden in de nacht van woensdag 2 juli op donderdag 3 juli, tussen 00:35 uur en 02:10 uur. Hierin komen in ieder geval drie vooraanstaande acteurs in voor, die tevens nog geruime tijd daarna grote bekendheid bleven houden: Maria Schell (1926-2005), Raf Vallone (1916-2002) en Käthe Gold (1907-1997). Deze laatste vooral door haar rollen op de planken die haar wereld vormden, de beide anderen ook op het witte doek, Maria Schell in eigen taalgebied eveneens in televisiedrama.