Boekenprogramma Druckfrisch met Denis Scheck

Geen literatuurprogramma
Op gezette tijden presenteert de eerste Duitse publieke tv-zender ARD/Das Erste het door diverse instanties als literair magazine, respectievelijk literatuurprogramma, gekwalificeerde half uurtje over boeken dat, vanwege het intellectuele gehalte, als laatste onderdeel van de tv-avond van eerste op een zondag de ether in wordt gestuurd: veelal nog net voordat het middernacht slaat. Op zondag 30 mei zal dat tussen 23:30 uur en 00:00 uur zijn.

Het programma heet Druckfrisch. Vers van de pers zouden wij dat kunnen noemen. Maar een literair programma is het niet, ook al komen er diverse, machtig interessante, literaire figuren in voor. De presentator, Denis Scheck (geb. 1964), is een estheet en intellectueel van de oude stempel, in de best denkbare betekenis van het woord. Aangezien er ook kookboeken en andere niet-literaire thema's aan bod komen, zou ik er toch sterk de voorkeur aan geven Druckfrisch als een Boekenprogramma te omschrijven. Daardoor verliest het niets aan waarde en is het heel wat juister 'neergezet'.

SPIEGEL-Bestsellerliste
In elke aflevering van het programma worden enkele minuten ingeruimd voor de bespreking-in-enkele-zinnen van de tien boeken die op dat moment de SPIEGEL-Bestsellerliste bezet houden. Met die paar woorden weet Denis Scheck het ene boek de hemel in te prijzen, het andere sterk te relativeren, en niet zelden een goed tot zeer goed verkocht boek naar de afvalbak te verwijzen. vooral ten opzichte van boeken, die graag willen worden begrepen als levenshulp, kan Denis Scheck genadeloos zijn, en zo hoort dat.
We mogen niet vergeten dat in de meeste afleveringen de presentator zich veelal in de directe omgeving van de binnenzijde van een ingang van een zichtbaar grote boekhandel opstelt en willekeurig mensen aanspreekt met de vaste formule: "Darf ich Ihnen ein Buch empfehlen?", steevast snel daarna gevolgd door een tweede vraag: "Was lesen Sie denn gern?" Voor ons is het doorgaans moeilijker dat laatste te beantwoorden dan de eventuele vraag naar wat we liever niet, respectievelijk beslist niet, willen lezen.

Vijfmaal Gerrit Achterberg op Geschiedenis 24

Uiteenlopende bijdragen

Tweeënhalf uur achtereen is de dichter Gerrit Achterberg (1905-1962) in vijf verschillende programma's de protagonist, en wel op het digitale televisiekanaal Geschiedenis 24, beginnend om 21:30 uur.
Een documentaire uit 1980 van Jelle van Doornik en Wim Hazeu opent de reeks Achterberg-bijdragen van deze zender. Daarin wordt een beeld geschetst van leven en werk van Gerrit Achterberg. Het is een film van de NCRV met de titel Wat niet goed is, is niet geschreven: Gerrit Achterberg. Om 22:33 uur kunt u kijken naar de herhaling van een aflevering in de Avro-reeks Literaire ontmoetingen. De opname dateert van 1963, een jaar nadat de dichter is overleden. In de aflevering in kwestie wordt Achterberg geportretteerd door zijn collega-dichter Ed Hoornik (1910-1970). Deze film duurt tot 23:13 uur, waarna de derde van de vijf Achterberg-bijdragen wordt opgestart. Dat is opnieuw een literatuurprogramma: NCRV's  Literair kijkschrift. De aflevering die de familienaam van de dichter als titel heeft, duurt tot 23:23 uur. Het is een studiogesprek van J. Bernlef en K. Schippers met de essayist Jesurun d'Oliveira. [1]

Atlantis en de koe
In aansluiting daarop volgen nog twee relatief korte bijdragen. Als eerste een aflevering van het VPRO-programma Atlantis, die eveneens van zeer korte lengte is: om precies te zijn twaalf minuten. In dat tijdsbestek wordt het verblijf geschetst van Gerrit Achterberg in Veldzicht, het Rijksasyl voor Psychopaten te Balkbrug. Hij werd daar opgenomen op basis van een veroordeling met TBR (tegenwoordig tbs), nadat hij zijn hospita van het leven had beroofd. [2]
Het vijfde en laatste onderdeel van de Gerrit Achterberg-avond op Geschiedenis 24 bestaat in de herhaling van nog een VPRO-uitzending uit vroeger dagen: La vache qui rit. [3] Dat is een film uit 1994 van Marion de Vries over de koe. Die aflevering wordt ingeleid door De dichter en de koe, een gedicht uit Achterbergs bundel Eiland der ziel uit 1939.

Parafernalia
In 1963 is bij E.M. Querido te Amsterdam de exact duizend pagina's dikke bundel op dundruk de eerste editie van de Verzamelde Gedichten [4], uitgekomen. Daarin ontbrak toen nog de bundel Blauwzuur [5], tevens waren daarin Zeven gedichten niet gebundeld. In een latere druk, met een ander uiterlijk, werden Blauwzuur en Zeven gedichten wel opgenomen.
In 1980 is separaat nog de bundel Achtergebleven gedichten door Querido in de handel gebracht. De uitgever kondigde bij de heruitgave van de Verzamelde Gedichten in 1980 aan dat Achtergebleven gedichten niet door Achterberg zelf warn gepuliceerd en derhalve pas in een historisch-kritische editie — welke toen reeds in voorbereiding was — zou worden opgenomen.

__________
[1] Deze aflevering wordt in ieder geval herhaald op woensdag 26 mei van 19:13 uur tot 19:23 uur.
[2] Deze Atlantis-bijdrage is nogmaals te zien op woensdag 26 mei, tussen 19:23 uur en 19:35 uur.
[3] La vache qui rit wordt opnieuw uitgezonden op woensdag 26 mei van 19:35 tot 20:00 uur.
Het betekent dat drie van de vijf bijdragen van dinsdagavond een avond later opnieuw achter elkaar te zien zijn. Voor eventueel meer herhalingen daarvan of her-uitzendingen van de beide overige onderdelen van de Achterberg-avond kunt u zoeken op gids.vpro.nl.
[4] De latere uitgave van de Verzamelde Gedichten (1980) had zo'n zeventig pagina's meer omvang door de opname van de genoemde bundels.
[5] Voordat de bundel Blauwzuur in de nieuwe editie van de grote verzameling kon worden opgenomen is deze separaat verschenen bij Bert Bakker in 1969 (in linnen gebonden met blaw stofomslag). De inhoud bestaat uitsluitend uit gedichten over zijn verblijf in Veldzicht, waar de dichter het volgens de tekst niet erg naar de zin had, zoals de hieronder opgenomen regels aantonen:
In welk riool ben ik terchtgekomen.
. . . . . Modder en vuilnis staan in onze dromen.
____________
Afbeeldingen
1. Voorzijde van het stofomslag van de eerste editie van de Verzamelde Gedichten van Gerrit Achterberg, uitgegeven in 1963.
2. Voorkant van het stofomslag van de bundel Blauwzuur uitgekomen in 1969.
3. Voorzijde stofomslag van Achtergebleven gedichten uit 1980.
4. Voorkant van de band in zalmkleurig linnen van de aangevulde editie van de Verzamelde Gedichten van Gerrit Achterberg, uitgegeven in 1980. 

Die Karawane der Bücher donderdag op Arte-tv

De Frans-Duitse cultuurzender Arte-tv presenteert op donderdag 6 mei, in de late namiddag tussen 16:55 uur en 17:40 uur, een documentaire over een zeer uitzonderlijke verzameling  boeken: een karavaan met kamelen met een bibliotheek in Kenia, trekkend door de savanne. 
Het doel van deze reizende bibliotheek is om nomaden en hun kinderen van boeken te voorzien, opdat deze mensen op termijn een betere ontwikkeling zullen hebben verworven, waardoor zij ook een waardevolle bijdrage kunnen leveren voor de verdere uitbouw van scholing, niet alleen van de eigen gezins- en/of familieleden en anderen in hun 'omgeving', waardoor de mogelijkheid zich kan voordoen dat er een kettingreactie ontstaat, die eventueel zal blijken te werken ten faveure van degenen die zich blijven ontwikkelen en daarmee hun intellectueel verworven zaad zaaien, opdat derden zullen (kunnen) oogsten.
Deze 43 minuten durende documentaire onder regie van Herbert Ostwald is een Keniaanse bijdrage aan Arte-tv uit 2010, en deze zal vooralsnog niet worden herhaald. De uitzending zal worden gerealiseerd in HD-kwaliteit op het beeldformaat 16:9, voorzien van stereofonisch geluid. 
__________
Afbeelding: Karavaan in Noord-Kenia. (Foto © Herbert Ostwald.)

De literatuur van Lissabon in Arte's LeseHorizonte

Sedert enige tijd wordt op de Duits-Franse cultuurzender Arte-televisie een documentaireserie uitgezonden onder de titel LeseHorizonte, over de wereld van de literatuur op tal van plekken op de aardbol. De aflevering die op maandag 3 mei om 23:45 uur aanvangt, en tot 00:40 uur in de nacht op dinsdag 4 mei zal duren, heeft de literatuur in de stad Lissabon als thema.
Die fixatie op een stad, regio of (deel van een) staat, is geen nieuwigheid. 
De Nederlandse literatuurdocumentalist, romancier en literatuurvorser Martin Koomen (*1939) heeft in dat opzicht zo'n drie decennia geleden twee gedenkwaardige boeken gepubliceerd: het eerste is getiteld De literaten van de linkeroever, over Engelse schrijvers in Parijs in de periode van 1940 tot 1944. In dat boek zijn ook drie literaire verkenningstochten opgenomen.
Het tweede bek heeft als titel Het literaire Dublin, en dat heeft als thema de opkomst van de Ierse literaire beweging. De uitgave is voorzien van een wandelgids. U zult veel plekken beschreven zien die op enigerlei wijze met leven en werk te maken hebben van de grootste aller Ierse auteurs: James Joyce (1882-1941).