Andreas Gryphius herdacht in ZeitZeichen

Andreas Greif, zich noemende
en schrijvende Gryphius.
De afbeelding is een detail
uit een staalgravure.

Barokdichter
Het programma ZeitZeichen: Stichtag heute van de regionale Duitse radiozender WDR3 besteedt op zondag 2 oktober, tussen 17:45 uur en 18:00 uur, aandacht aan de Duitse dichter uit de barok: Andreas Gryphius (1616-1664), die op 2 okotber werd geboren, maar dat is inmiddels al wel weer drie honderd en vijf en negentig jaar geleden.
Om hem te eren en zijn naam niet in vergetelheid te doen geraken, is de 496ste asteroïde Gryphia genoemd.

Tsjechovs Eerstelingen uit 1880-1881 gebundeld

Eerstelingen
Vertaler G.C. Zilverschoon heeft zich voor een versie in het Nederlands, van de allereerste publicaties van de Russische auteur Anton Tsjechov (1860-1904), geschreven in de jaren 1880 en 1881, op tal van niveaus intensief beziggehouden met Tsjechov en diens pennenvruchten uit de beginperiode, thans gekwalificeerd als De eerstelingen. Niet alleen heeft Zilverschoon deze, grotendeels voorheen niet in in onze taal gepubliceerde, verhalen vertaald, maar heeft hij deze eveneens voorzien van aantekeningen met uitleg, aangevuld met een kort overzicht van de jeugd van Anton Tsjechov.
In 1899 heeft Tsjechov het auteursrecht op het geheel van zijn verhalend proza overgedaan – tegen betaling – aan uitgever Adolf Marx; daarbij heeft hij de stukken uit de beginperiode uitgesloten van opname in de Verzamelde Werken in een opnieuw geredigeerde editie.
Vanuit het besef, dat zijn productie uit de jeugd en jonge jaren nog niet in alle opzichten het niveau van zijn latere werken had bereikt, valt op dat er, tussen die schetsen en verhalen, zich diverse juweeltjes van vertelkunst bevinden en dat heeft Zilverschoon (h)erkend en dat kreeg gevolgen, met als eindresultaat een bundel waarin de kwaliteit van de latere meester reeds wordt voorgegeven. De twintig verhalen, die genoemde vertaler heeft bijeengebracht, vormen het totaal van Tsjechovs productie uit de beide jaren in kwestie.
Uitgeverij Papieren Tijger heeft de bundel Duizend-en-een-verschrikkingen in augustus 2011 gepubliceerd, en daarmee de letteren – in dit geval de Russische en de Nederlandse gelijktijdig – een groot genoegen gedaan, en meer dan dat. Al eerder heeft dezelfde uitgever een bundel met Tsjechov-verhalen – eveneens van de hand van dezelfde vertaler – wereldkundig gemaakt.
Het titelverhaal, dat vier pagina's in deze editie beslaat, heeft als ondertitel roman in één deel met een epiloog, en is opgedragen aan de Franse auteur Victor Hugo (1802-1885), omdat deze met zijn roman – volgens de vertaler De verworpenen [1] – hem zeer had geïnspireerd, vooral op het punt van de wezenskenmerken in de stijl van de latere grootmeester der Russische letteren: korte zinnetjes en originele beeldspraak. Van dat laatste zijn er tal van prachtige voorbeelden te geven: "De hemel was donker als drukinkt", of "Een koetsier is de broer van de wind". Verderop in hetzelfde verhaal staat: "Een koetsier is een standbeeld gewijd aan noodlottige lompheid."
De verhalen zijn van uiteenlopende lengte: het kortste bedraagt één pagina, het langste veertien.
__________
[1] Bedoeld is Les misérables (De Ellendigen).
Meer over Tsjechov in een langer artikel op de aan deze site gelieerde cultuurweblog All art is quite useless van Rond1900.nl.

Portret van auteur Philip Roth driemaal op Arte-tv

Philip Roth in New York.
Foto: Arte France en
François Reumon.

De benodigde vonk
In het afval van William Faulkner (1897-1962) of Ernest Hemingway (1899-1961) heeft de thans veelzijdige, en veelvuldig geprezen Amerikaanse auteur Philip Roth (*1934) niet hoeven woelen om iets te ontdekken wat hem verder zou kunnen helpen op weg naar een schrijverscarrière. Daarentegen heeft hij wel in zijn eigen afval gewoeld en er een brandende lucifer in geworpen, en daarmee de voor zijn ontwikkeling benodigde vonk doen ontbranden. Volgens Roth zelf is dat ook de dag geworden waarop zijn weg als auteur is begonnen.

Terughoudend
Voor interviews was Philip Roth slechts bij uitzondering te vinden, en als het er dan toch van kwam, was hij nogal gesloten en sprak hij niet zoveel.
Regisseur William Karel is er in de herfst van 2010 in geslaagd die Amerikaanse schrijver tot een open gesprek te bewegen. Dat is uitgemond in een authentiek, intiem portret van de man en zijn alledaagse werkelijkheid; daarbij hoort ook het voorlezen uit onderdelen van zijn teksten. Deze ontmoeting is tot stand gekomen kort voor het verschijnen van zijn toen laatste roman, in Duitsland verschenen als Die Demütigung.

Het echte thuis
Dat blijkt een heel andere uiting dan de reputatie die Philip Roth geniet, en dat niet ten onrechte ─ dat hij moeilijk te benaderen valt. Het is dan ook de eerste documentaire film over de schrijver en zijn werk waarin een intiem portret wordt geboden.
Uit een totaal van twaalf uren persoonlijke confrontatie ─ eerst in Roths woning in New Yorks Upper West Side, alsmede, in directe aansluiting daarop ─ een bezoek tijdens het verblijf van de schrijver in zijn landhuis in Connecticut, waar hij rust en geborgenheid vindt om ─ afzijdig van het dynamische leven in New York ─ een beter werkritme op te bouwen, en vooral daarom is dat 'buiten' zijn echte thuis.

Latente kanten: obsessies
Philip Roth beschouwt die optreden als zijn laatste openbare manifestatie. Dit portret met bewegende beelden biedt een fraaie gelegenheid voor een ieder die de schrijver en/of zijn boeken waardeert.
Volgens de tekst, die Arte-tv vooraf presenteert, mogen we geloven dat Philip Roth de indruk werkt dat hij zonder enige vorm van terughoudendheid zich uitspreekt over vrouwen en rabbijnen, over politici en psychoanalytici, en ─ niet in de laatste plaats ─ over literatuurcritici. Daarnaast praat de auteur over de latente kanten van zijn leven, welke tegelijkertijd als drijvende kracht voor zijn werk fungeren.
Eén van de obsessies waarmee deze schrijver te kampen heeft, bestaat in het morbide. Zijn jongste romans hebben als thema verlies van herinneringen en het uitvlakken van sporen van het verleden, en, niet te vergeten, ziekte en de naderende dood.

Meer dan een halve eeuw
In dit overzicht dat we als bijdrage van Arte France krijgen voorgezet, komen zeer persoonlijke elementen van het bestaan van Philip Roth aan de orde, een schrijversleven waarvan het eerste resultaat Goodbye, Columbus in 1959 werd gepubliceerd (Nederlandse vertaling: Vaarwel, Columbus, 1964). Het lijkt wel of deze scribent voor de laatste keer, na meer dan een halve eeuw publiceren, zijn papieren ordent en mede daarom inzicht biedt in zijn archieven, foto's en manuscripten.
Desniettemin maakt hij in dit kader, ondanks het relatief ver voortgeschreden leven ─ van een tijdens het filmen 77-jarige ─, een zeer vitale indruk en toont hij zich vol humor en charme.

Uitzending
Dit uitzonderlijke portret van één van Amerika's meest vooraanstaande schrijvers wordt door Arte-tv uitgezonden met de Duitse titel Philip Roth, ohne Beschwerden. De eerste keer op maandag 19 september, tussen 23:05 uur en 23:55 uur. Herhalingen zijn te zien op donderdag 22 september vanaf 16:00 uur, en dan nog op zondag 2 oktober om 05:00 uur in de nog donkere, vroege ochtend.

Letteren en muziek: twee programma's, één avond

BBC Radio 3: Words and music ─ Katten
In het programma Words and music dat op zondag 18 september tussen 19:30 uur en 20:15 uur door de Britse cultuurzender BBC Radio 3 zal worden gepresenteerd, is het thema dat deze keer in proza en poëzie, in verband gebracht wordt met muziek: Katten.
We kunnen luisteren naar muziek van Camille Saint-Saëns (1835-1921), Gioacchino Rossini (1792-1868) en Georg Philipp Telemann (1681-1767).

Ramses Wallisch op een favoriete plek, naast Boeddha.

Radio 4: Oase ─ Spanje
Later op de avond, tussen 23:02 uur en middernacht, wordt, in het NTR-programma Oase op Radio 4, eveneens een combinatie gemaakt van muziek en letteren ─ in dit geval alleen poëzie. Cees van Ede presenteert het programma.
Spanje is één van de landen die (heel) zwaar te lijden hebben onder de economische crisis die als een inktvis zijn tentakels uitslaat over tal van geledingen van de maatschappij.

Antonio Machado.

Dat land heeft echter een intens rijke cultuurgeschiedenis die zijn invloeden doet gelden tot op de huidige dag, en welke zich onder meer uit in de muziek en in de poëzie. Oase geeft inzicht in die aspecten van het Spaanse leven. We krijgen gedichten te horen van de grootmeester der Spaanse literaire cultuur ten tijde van de Burgeroorlog: Federico Garcia Lorca (1898-1936) en van Antonio Machado (1875-1939).

Portret van Henk Romijn Meyer op Cultura 24

Henk Romijn Meyer. Foto
overgenomen van website.

Documentairemaakster Jacinta Holtslag heeft enige jaren geleden een film gerealiseerd over de NL-auteur Henk Romijn Meyer (1929-2008), die niet alleen romans en essays produceerde, maar eveneens korte verhalen heeft gerealiseerd. Verder schreef hij gedichten en heeft hij flink wat vertaalwerk gedaan.
Deze in de Cultura 24-'serie' van schrijversportretten voorgestelde documentaire is te zien in de nacht van zaterdag 10 september op zondag 11 september ─ tussen 00:10 uur en 01:05 uur onze tijd ─ via de digitale Nederlandse tv-zender Cultura 24. De regisseuse sprak met de schrijver in zijn huis in Frankrijk.
In de avonduren wordt deze film in de week van 10 tot en met 16 september in ieder geval niet herhaald. Of dat in de nacht en overdag eventueel wel het geval zal zijn, kunt u te weten komen door in de programmagegevens van Cultura 24 op de website van die instantie te kijken.

BBC's Terry Wogan over auteur P.G. Wodehouse

Terry Wogan met in zijn hand The inimitable Jeeves
van P.G. Wodehouse, die hij aan de kijkers voorstelt
op vrijdag 2 september via de tv-zender BBC Two.

Eén der bekendste meesters van het Engelstalige praatprogramma op de televisie is Terry Wogan, die zich de laatste jaren schaars op de buis heeft vertoond. Op vrijdag 2 september is hij er weer: op BBC Two, maar dan met een anders gestructureerd programma. Tussen 22:00 uur en 23:00 uur onze tijd confronteert hij de kijker met de resultaten van zijn onderzoek naar het leven van de tot enkele decennia geleden zeer vermaarde Engelstalige schrijver Pelham Grenville Wodehouse (1881-1975). Terry Wogan is tijdens zijn onderzoek gestuit op archiefmateriaal waarvan de inhoud nauwelijks bekend is.