Documentaire over Arnon Grunberg op Cultura 24

Arnon Grunberg.
Foto: oktober 2011.

Op woensdag 30 november vertoont de digitale Nederlandse televisiezender Cultura 24, tussen 20:00 uur en 21:00 uur een aflevering van Het uur van de wolf, waarin de Nederlandse schrijver Arnon Grunberg protagonist is. Zijn officiële, complete, naam luidt Arnon Yasya Yves Grunberg; hij werd op 22 februari 1971 te Amsterdam geboren. Op de voorpagina van de Volkskrant verschijnt zijn dagelijkse column, die in ieder geval aanzei tot nadenken. In de VPRO-Gids publiceert hij wekelijks een column met de naam Yasha, en verder schrijft hij als Marek van der Jagt.
David Kleywegt was als genodigde aanwezig op een feest dat in Argentinië werd gegeven ter gelegenheid van de veertigste verjaardag van Arnon Grunberg. Kleywegt nam bij die gelegenheid het besluit om dat verjaardagsfeest als uitgangspunt te nemen voor een documentaire, waarin hij een poging doet om te onderzoeken in welke mate en op welke wijze het schrijven en het gewoon-menselijke leven van Arnon Grunberg zijn verweven.
Voor eventuele herhalingen van deze film, overdag en tijdens de nachtelijke uren, zij hier verwezen naar de programmagegevens op de website van Cultura 24.

Portret van auteur Philip Roth driemaal op Arte-tv

Philip Roth in New York.
Foto: Arte France en
François Reumon.

De benodigde vonk
In het afval van William Faulkner (1897-1962) of Ernest Hemingway (1899-1961) heeft de thans veelzijdige, en veelvuldig geprezen Amerikaanse auteur Philip Roth (*1934) niet hoeven woelen om iets te ontdekken wat hem verder zou kunnen helpen op weg naar een schrijverscarrière. Daarentegen heeft hij wel in zijn eigen afval gewoeld en er een brandende lucifer in geworpen, en daarmee de voor zijn ontwikkeling benodigde vonk doen ontbranden. Volgens Roth zelf is dat ook de dag geworden waarop zijn weg als auteur is begonnen.

Terughoudend
Voor interviews was Philip Roth slechts bij uitzondering te vinden, en als het er dan toch van kwam, was hij nogal gesloten en sprak hij niet zoveel.
Regisseur William Karel is er in de herfst van 2010 in geslaagd die Amerikaanse schrijver tot een open gesprek te bewegen. Dat is uitgemond in een authentiek, intiem portret van de man en zijn alledaagse werkelijkheid; daarbij hoort ook het voorlezen uit onderdelen van zijn teksten. Deze ontmoeting is tot stand gekomen kort voor het verschijnen van zijn toen laatste roman, in Duitsland verschenen als Die Demütigung.

Het echte thuis
Dat blijkt een heel andere uiting dan de reputatie die Philip Roth geniet, en dat niet ten onrechte ─ dat hij moeilijk te benaderen valt. Het is dan ook de eerste documentaire film over de schrijver en zijn werk waarin een intiem portret wordt geboden.
Uit een totaal van twaalf uren persoonlijke confrontatie ─ eerst in Roths woning in New Yorks Upper West Side, alsmede, in directe aansluiting daarop ─ een bezoek tijdens het verblijf van de schrijver in zijn landhuis in Connecticut, waar hij rust en geborgenheid vindt om ─ afzijdig van het dynamische leven in New York ─ een beter werkritme op te bouwen, en vooral daarom is dat 'buiten' zijn echte thuis.

Latente kanten: obsessies
Philip Roth beschouwt die optreden als zijn laatste openbare manifestatie. Dit portret met bewegende beelden biedt een fraaie gelegenheid voor een ieder die de schrijver en/of zijn boeken waardeert.
Volgens de tekst, die Arte-tv vooraf presenteert, mogen we geloven dat Philip Roth de indruk werkt dat hij zonder enige vorm van terughoudendheid zich uitspreekt over vrouwen en rabbijnen, over politici en psychoanalytici, en ─ niet in de laatste plaats ─ over literatuurcritici. Daarnaast praat de auteur over de latente kanten van zijn leven, welke tegelijkertijd als drijvende kracht voor zijn werk fungeren.
Eén van de obsessies waarmee deze schrijver te kampen heeft, bestaat in het morbide. Zijn jongste romans hebben als thema verlies van herinneringen en het uitvlakken van sporen van het verleden, en, niet te vergeten, ziekte en de naderende dood.

Meer dan een halve eeuw
In dit overzicht dat we als bijdrage van Arte France krijgen voorgezet, komen zeer persoonlijke elementen van het bestaan van Philip Roth aan de orde, een schrijversleven waarvan het eerste resultaat Goodbye, Columbus in 1959 werd gepubliceerd (Nederlandse vertaling: Vaarwel, Columbus, 1964). Het lijkt wel of deze scribent voor de laatste keer, na meer dan een halve eeuw publiceren, zijn papieren ordent en mede daarom inzicht biedt in zijn archieven, foto's en manuscripten.
Desniettemin maakt hij in dit kader, ondanks het relatief ver voortgeschreden leven ─ van een tijdens het filmen 77-jarige ─, een zeer vitale indruk en toont hij zich vol humor en charme.

Uitzending
Dit uitzonderlijke portret van één van Amerika's meest vooraanstaande schrijvers wordt door Arte-tv uitgezonden met de Duitse titel Philip Roth, ohne Beschwerden. De eerste keer op maandag 19 september, tussen 23:05 uur en 23:55 uur. Herhalingen zijn te zien op donderdag 22 september vanaf 16:00 uur, en dan nog op zondag 2 oktober om 05:00 uur in de nog donkere, vroege ochtend.

Portret van Henk Romijn Meyer op Cultura 24

Henk Romijn Meyer. Foto
overgenomen van website.

Documentairemaakster Jacinta Holtslag heeft enige jaren geleden een film gerealiseerd over de NL-auteur Henk Romijn Meyer (1929-2008), die niet alleen romans en essays produceerde, maar eveneens korte verhalen heeft gerealiseerd. Verder schreef hij gedichten en heeft hij flink wat vertaalwerk gedaan.
Deze in de Cultura 24-'serie' van schrijversportretten voorgestelde documentaire is te zien in de nacht van zaterdag 10 september op zondag 11 september ─ tussen 00:10 uur en 01:05 uur onze tijd ─ via de digitale Nederlandse tv-zender Cultura 24. De regisseuse sprak met de schrijver in zijn huis in Frankrijk.
In de avonduren wordt deze film in de week van 10 tot en met 16 september in ieder geval niet herhaald. Of dat in de nacht en overdag eventueel wel het geval zal zijn, kunt u te weten komen door in de programmagegevens van Cultura 24 op de website van die instantie te kijken.

W.F. Hermans-documentaire via Cultura 24

De digitale Nederlandse televisiezender Cultura 24 presenteert op woensdag 31 augustus de herhaling van een documentaire over de Nederlandse schrijver Willem Frederik Hermans (1921-1995)', die onder meer wordt gekwalificeerd als een groot schrijver met een omstreden persoonlijkheid. Het gaat om een film uit 1989 van Erik Lieshout, getiteld Ik verlang naar niets dat voorbij is terug. Deze bijdrage gaat vooraf aan twee films, die op donderdag en vrijdag aansluitend zullen worden uitgezonden op hetzelfde kanaal. Meer daarover in een bijdrage van heden op onze zustersite Tempel der filmkunst.
De documentaire wordt uitgezonden tussen 19:49 uur en 21:08 uur.

Hugo Claus gold als, vooral literaire, alleskunner

Het zal inmiddels wel bijna een halve eeuw geleden zijn dat Neerlands bloedeigen letteren-markies, de heer Gerard (Kornelis van het) Reve tijdens een televisie-interview gevraagd naar een mening met betrekking tot de belletrie van zijn, in het Nederlands publicerende, Belgische collega Hugo Claus (1929-2008). De toen nog niet al te somber kijkende auteur van betondorpsen huize bestempelde deze werken als keukenmeidenromans. In latere jaren wilde iemand tijdens een interview deze goede man opnieuw een dergelijke uitspraak ontlokken, doch gevraagd naar de andere, toen als topauteurs van Neerlands literaire scene geldende pennenlikkers ─ Willem Frederik Hermans (1921-1995), Harry Mulisch (1927-2010), en tussen de velen onzer zuiderburen welke de pen vlijtig hanteerden, opnieuw de heer Claus ─ noemde hij dezen, stuk voor stuk, een begenadigd schrijver.
De tweede, Nederlandstalige Belgische televisiezender Canvas presenteert op zondag 14 augustus, tussen 22:40 uur en 23: 35 uur, een documentaire genaamd De veelvraat Hugo Claus, over de talrijke aspecten van het talent van deze, in eerste instantie schrijver, die meer dan eens op de nominatie stond voor de Nobelprijs Literatuur, zoals dat met onder anderen zijn Nederlandse collega Mulisch het geval is geweest, en voordien met de man die, volgens 's lands toenmalige superpoëet A. Roland Holst (1888-1976) sneller schreef dan God kon lezen: Simon Vestdijk (1898-1971).
Deze Belg gold, niet ten onrechte, als alleskunner: niet alleen schreef hij romans en novellen, drama's en gedichten. Daarnaast trad hij op als regisseur van speelfilms en toneelstukken. Veel minder bekend over deze Hugo Claus is het feit dat hij in de jaren zestig van de vorige eeuw voor de Belgische televisie werkzaam was als modecommentator.
In de documentaire komen tal van andere kunstbeoefenaren, respectievelijk directe collega's van Hugo Claus aan het woord.
__________
Foto: Hugo Claus in 1961, tijdens de première van de speelfilm Het Mes, naar zijn korte verhaalgeregisseerd door Fons Rademakers.

Leonard Tsypkin, een Russische vertelling

Arts en auteur
Leonard Tsypkin (1925-1982), een Joodse arts in de toenmalige Sovjetunie, wilde eigenlijk schrijver zijn, maar kon, ten gevolge van de toestanden en gebeurtenissen in het land waar hij leefde ─ vooral door het politieke klimaat dat de bekende maatschappelijke gevolgen had ─ zijn wens niet in daden omzetten. Pas na zijn verscheiden is zijn roman Zomer in Baden Baden in de Verenigde Staten gepubliceerd en op termijn heeft hij met dat boek zelfs wereldfaam verworven. De internationaal vermaarde Susan Sontag heeft in de New Yorker van 1 oktober 2011 aandacht aan Leonard Tsypkin besteed.

Vijf keer binnen een week
Saskia van Schaik heeft in 2004 een documentaire over deze Rus gemaakt, en die wordt, in de week van zaterdag 9 juli tot en met vrijdag 15 juli, minimaal vijf keer door het digitale televisiekanaal Holland Doc 24 uitgezonden tijdens de avonduren:
zaterdag 9 juli, tussen 22:06 uur en 22:58 uur
zondag 10 juli, tussen 19:13 uur en 20:05 uur
dinsdag 12 juli, tussen 21:10 uur en 21:52 uur
donderdag 14 juli, tussen 20:08 uur en 21:00 uur
vrijdag 15 juli, tussen 18:23 uur en 19:15 uur
Voor eventuele verdere uitzendingen, overdag en in de nachtelijke uren, eveneens door ditzelfde themakanaal, raadplege men de Programmagegevens van die zender op zijn website.

Max Frisch, Zwitsers geweldenaar der letteren

Max Frisch. een van de bekende,
pijp rokende Duitstalige schrijver
van na de Tweede Wereldoorlog.

In zes decennia productief
Arte-televisie besteedt op zondag 3 april een thema-avond aan de Zwitserse schrijver Max Frisch (1911-1991), die in hoge mate de Duitstalige literatuur van na de Tweede Wereldoorlog mede heft bepaald, net als zijn landgenoot Friedrich Dürrenmatt (1921-1990). Merkwaardigerwijze kwamen zij wel aanbod in talrijke discussies over de meest vooraanstaande Duitse literatuur, maar als het om personen ging, bleef het aantal namen veelal beperkt tot drie — net als in Nederland — de Grote Drie: Heinrich Böll (1917-1985), Günter Grass (geboren 1929) en Martin Walser (geboren 1927), al bleef de paus van de Duitsltalige literaire kritiek volhouden dat Wolfgang Koeppen (1906-1996) de beste Duitstalige schrijver van na de oorlog was.
In bijna zes decennia, tussen 1934 en 1990, is er een groot aantal boeken van Max Frisch verschenen; vele daarvan hadden grote maatschappelijke betekenis.

Speelfilm en documentaire
Een van die boeken van Max Frisch, de roman Homo faber uit 1957, is verfilmd in 1991 door Volker Schlöndorff  (geboren 1939). Deze Duits-FRans-Grieks-Britse coproductie wordt tijdens de thema-avond van Arte-televisie vertoond tussen 20:15 uur en 22:05 uur. In die rolprent  treden onder meer op Sam Shepard, Julie Delpy en Barbara Sukowa.
In aansluiting daarop, tussen 22:05 uur en 23:40 uur, wordt een documentaire uitgezonden over het oeuvre van deze Zwitserse schrijver die een zeer breed scala aan thema's heeft behandeld en daarbij de humor nimmer uit de weg is gegaan.

Een opstandige schrijver: De Fransman Jean Genet

Documentaire

De Franse schrijver Jean Genet,
hier 73 jaar oud (in 1983).

Op maandag 13 december, 's avonds laat, om 23:45 uur, start Arte-televisie een documentaire over de tamelijk omstreden Franse auteur Jean Genet (1910-1976), die internationale faam heeft verworven — in zowel opbouwende, alsmede in afbrekende zin — door de wijze waarop hij in zijn boeken de aandacht wist te vestigen op diverse randfiguren van de maatschappij, zoals allerlei misdadigers, waarmee hij diverse aspecten van het dagelijks leven in een kritisch licht wilde stellen. Dat hij daardoor werd ervaren als iemand die de vermeende rust verstoorde, had tot gevolg dat hij vooral werd beschouwd als een lastig element in de wereld der kunsten van het Land van Marianne. Anderzijds waren er ook wel enkele non-conformisten in dat land te vinden, zoals Jean Cocteau (1889-1963). Jean-Paul Sartre (1905-1980), die zelfs de gedachte ter overweging stelde of Genet niet een heilige was, ondanks het feit dat de man een langdurige gevangenisstraf had uitgezeten wegens diverse delicten. [1]
Die J-P Sartre zelf was bij tijd en wijle eveneens een blok aan het been van zo menig Frans hoogwaardigheidsbekleder, en dat heeft er zelfs ooit toe geleid dat mevrouw Charles de Gaulle wilde dat Sartre in hechtenis zou worden genomen, hetgeen ertoe heeft geleid dat de ex-generaal en Franse president de historische woorden moet hebben uitgesproken: "Voltaire on n'arrête pas." Deze latere Nobelprijswinnaar Literatuur kende derhalve het belang van voorspraak.

Ter herdenking
De dit jaar gereedgekomen documentaire die tot 00:45 uur duurt, is van Gilles Blanchard.
Op maandag 19 december wordt de film, eveneens door Arte-tv, opnieuw uitgezonden, dan vanaf 05:00 uur in de ochtend. Op die dag zal het exact honderd jaar geleden zijn dat Jean Genet werd geboren. In de gegevens meldt Arte dat de aandacht aan deze schrijver wordt besteed in verband met zijn honderdste sterfdag, doch Genet overleed op 15 aptil 1986.

Naast de toneelstukken en het vele proza in tal van literaire vormen, heeft Genet ook een poging gedaan een boek over Rembrandt te schrijven. Zijn korte terugblik daarop [2] is in 1990 in een Nederlandse vertaling van Matthijs Bakker uitgekomen. 
__________
[1] Jean-Paul Sartre: Saint Genet, comédien et martyr (1952), in Nederlandse vertaling verschenen bij de Erven Bijleveld te Utrecht.
[2] Jean Genet: Rembrandt — wat overbleef van een in kleine, heel regelmatige vierantjes gescheurde en in deplee gemikte Rembrandt. Oorspronkelijk verschenen in 1968, NL-vertaling in 1990.

BBC 4-documentaire over de schrijver van het Dagboek van een onbenul op BBC 2-televisie

Documentaire op BBC 2
Geprogrammeerd in de nacht van woensdag 2 op donderdag 3 januari 2008, te beginnen om 00:20 uur onze tijd, en met een lengte van een uur, wil BBC Four, via BBC Two, ons door middel van een documentaire met als titel The real Mr Pooter, laten kennismaken met George Grossmith (1847-1912), acteur, librettist, componist, zanger en schrijver. Als librettist is zijn naam verbonden aan diverse komische muziekdramatische werken van het nog steeds opgevoerde duo Gilbert and Sullivan. In de laatste hoedanigheid kreeg Grossmith bekendheid door zijn in 1892 uitgegeven roman The diary of a nobody. Dit boek was oorspronkelijk in het tijdschrift Punch verschenen, en in juni van bovengenoemd jaar alsnog in boekvorm, maar voor die gelegenheid is het aanzienlijk uitgebreid. De illustraties zijn van Weedon Grossmith. In 1981 is het in een Nederlandse vertaling van Peter Andriesse als Dagboek van een onbenul bij Peter van der Velden in Amsterdam uitgekomen.

Literair buitenbeentje
Fijnproevers met betrekking tot vooral de understatement-humor van de Angelsaksische cultuur hebben ruim een eeuw dit dagboek enorm kunnen waarderen. Het document laat ons kennisnemen van de banaal-dagelijkse beslommeringen van Mister Pooter, die voortdurend op voet van oorlog verkeert met vlerkerige kantoorbediendes, onbeschofte handelslieden van de deftige stadskantoren in de buitenwijken van het toenmalige Victoriaanse Engeland. Tevens biedt Mr. Pooter ons een beeld van zijn 'onbedaarlijke' zoon Lupin, en komen we uiteindelijk niet los van de gedachte dat alles van a tot z één grote grap is, de auteur incluis. Maar dat zou hij wel eens zo bedoeld kunnen hebben.
____________
Afbeeldingen
1. George Grossmith, zoals afgebeeld in het tijdschrift The idler, in 1897.
2. Voorplat van de Nederlandse versie van George Grossmith succesvolle boek.