BBC Radio 3: Poëzie en muziek wisselen elkaar af

Ook in de aflevering van het BBC Radio 3-programma Words and music die op vrijdag 31 december tussen 18:00 uur en 19:15 uur wordt uitgezonden, wisselen poëzie en muziek elkaar weer af. Vijf schrijvers — twee dames en drie heren — zijn vertegenwoordigd met poëtische voorbeelden uit hun oeuvre:

Mary Wollstonecraft Shelley,
portret uit 1840 geschilderd
door Richard Rothwell
(1800-1868).

Mary Shelley (1797-1851)
A.E. Housman (1859-1936)
Edward Thomas (1878-1917)
Anne Brontë (1820-1849)
Percy Bysshe Shelley (1792-1822)

De componisten die 'tussendoor' aan bod komen, zijn George Frederic Haendel (1685-1759), Papa Bach (1685-1750), Igor Stravinski (1882-1971) en Benjamin Britten (1913-1976).
__________
Zie voor Twee Gedichten van Edward Thomas — de minst bekende van de namen in het bovenstaande lijstje van auteurs — onze bijdrage van heden op de zustersite Tempel der Dichtkunst.

De familie Mann — roman-kroniek van een eeuw

De broers Heinrich en
Thomas Mann in 1899.

Buddenbrooks
De laatste week van het jaar 2010 is — qua Duitse televisie-presentaties — de periode van de familie Mann; anders gezegd: van het spinnenweb van de tovenaar Thomas Mann (1875-1955). Dat diens roman — de eerste, en volgens diverse kenners van de sfeer en wat daar zoal bijhoort, de beste — Buddenbrooks uit 1901 kan worden beschouwd — respectievelijk moet worden gezien — als de sleutel tot de familiale achtergronden van Thomas Mann en een deel van zijn Ahnengalerie moge duidelijk zijn voor ieder die het boek oplettend heeft gelezen.
Verleden week heeft Arte-tv de laatste verfilming van dat omvangrijke werk uit 2008 van Heinrich Breloer in één geheel uitgezonden, en gedurende de beide eerste dagen van de lopende week heeft het eerste publieke Duitse televisienet ARD?Das Erste dezelfde film in twee afleveringen gepresenteerd.

Lübeck in de negentiende eeuw van de familie Buddenbrook.
Afbeelding op achterzijde van de hoorspel-cd's van de film uit 2008.

Die Manns

Elisabeth Mann-Borgese

Biedt de roman Buddenbrooks een tamelijk getrouw inzicht in het wel en wee van de familie tot aan de vorige eeuwwisseling, in het docudrama Die Manns worden we geconfronteerd met een kroniek van de familie Mann, waarvan het centrum wordt gevormd door de schrijver Thomas Mann en derhalve is het beeld daarvan afgebakend door de eerste helft van de twintigste eeuw.
Met het heengaan in 1955 van de Nobelprijswinnaar Literatuur (1929) in 1955 is er weliswaar geen eind gekomen aan de complete familie Mann.
Niet alleen leefde echtgenote Katia (1883-1980)  nog een kwart eeuw zonder haar wederhelft, maar ook hebben de kinderen Erika (1905-1969), Angelus Gottfried Thomas "Golo" (1909-1994), Monika (1910-1992), Michael (1919-1977) en Elisabeth (1918-2002) [1] met de nawerking en alle invloeden die de Grote Tovenaar aan hen heeft meegegeven, een groot deel van, respectievelijk de gehele twintigste eeuw meebeleefd.

Golo Mann.

Zij allen hebben op hun manier kunnen bijdragen tot een beter inzicht in alles wat zich in het gezin Mann met de vele bezoekers, vrienden, kennissen, collega-schrijvers en personeel, alsmede toevallige ontmoetingen, heeft afgespeeld.
De gedramatiseerde documentaire Die Manns wordt opnieuw uitgezonden door Arte-tv op woensdag 29 december — de beide eerste delen achtereen tussen 22:00 uur en 01:30 uur in de nacht op donderdag 29 december — en op donderdagavond het derde deel, tussen 22:05 uur en 23:50 uur. In de nieuwste verfilming van Buddenbrooks speelde Armin Mueller-Stahl de rol van consul Buddenbrook, in Die Manns is hij de Tovenaar Thomas, bijgestaan door Monika Bleibtreu (1944-2009) als Katia Mann.

Blijf over de Manns lezen

Katia Mann-Pringsheim.
Foto uit 1905.

Degenen onder u die nog altijd in staat zijn een omvangrijk boek te lezen en dat als alternatief te ondergaan bij die alles dominerende institutie televisie, en zeker degenen die telvisie als een begeleidend verschijnsel beschouwen, zullen zich kunnen vinden in de familielkroniek van de Manns, die Marianne Krüll in 1991 heeft afgerond met de publicatie van haar boek
Die Familie Mann.

__________
[1] Zie de voetnoot in onze bijdrage op de Nederlandse fin de siècle-site All art is quite useless van Rond1900.nl, gepubliceerd op maandag 27 december 2010. 

De Vrek van Jean-Baptiste Poquelin op TV5 Monde

Molière, portret uit 1658 door
Nicolas Mignard (1606-1668).

Dinsdag 28 december kunnen de liefhebbers an het klassieke Franse theater hun hart ophalen door naar een programma van de Franstalige zender TV5 Monde te kijken waarn de theaterregistratie zal worden voorgesteld van het toneelstuk  L'Avare  van Molière (1622-1673), die in werkelijkheid Jean-Baptiste Poquelin heette. Het genoemde theaterstuk is één van de drie bekendste van die auteur.
Het stuk dat de complete titel draagt L'Avare, ou L'École du mensonge, werd voor het eerst opgevoerd op 9 september 1668 in het theater van het Koninklijk Paleis te Parijs. Inhoudelijk lijkt het veel op de Latijnse komedie De pot met goud van Plautus. De uitvoering die voor het huiskamerscherm beschikbaar wordt gesteld, is tot stand gekomen onder regie van Don Kent. In de voornaamste rollen kunnen we kijken naar Denis Podalydès, Dominique Costanza en Christian Blanc.

Dagboeknotities Thomas Mann, 26 december 1933

Op de derde kerstdag van het jaar 1933 [1] schreef Thomas Mann (1875-1955) in zijn Tagebuch dat het weer kalt und neblig was, en refereert hij aan een vreselijk treinongeluk in Frankrijk met meer dan twee honderd doden, waaronder veel kleine kinderen. In een terugblik op de avond van de tweede kerstdag, 25 december noteerde hij onder meer: "Hörte abends mit Genuß und Bewunderung das Klavierkonzert von Tschaikowski." [2]

Tevens komen we bij het lezen van die dagboekaantekeningen dat de schrijver die dag in de Decamerone (1349-1353) van Giovanni di Boccaccio (1313-1375) heeft zitten lezen.
Naast politiek-maatschappelijke verontwaardiging over de kwalijke elementen van de nazi-overheersing in zijn voormalige vaderland — (immers alweer enige tijd woonachtig in Zwitserland na te zijn gevlucht voor het krankzinnige Hitler-beest), onder meer over de bemoeienissen van het Propagandaministerium van Goebbels om zoveel mogelijk nieuws te manipuleren opdat de superploerterige regering in Berlijn in een zo gunstig mogelijk daglicht zou plaatsen: in eerste instantie in het buitenland — noteert Thomas Mann dat hij via de radio heeft kennisgenomen van de nadrukkelijke verheerlijking van een nadrukkelijk patriottische schrijver als Dietrich Eckart (1868-1923).
Na het avondmaal luisterde Thomas Mann nogmaals naar het Tsjajkovski-concert, naar twee delen uit het Trio van Beethoven en naar "etwas Parsifal."

__________

[1] In de Duitse cultuurgeschiedenis komen we doorgaans drie kerstdagen tegen: 24, 25 en 26 december.

[2] Bedoeld is, vanzelfsprekend, het eerste pianoconcert, opus 23.

Weihnachtsbriefe van Rainer Maria Rilke

In het avondprogramma dat de Duitse regionale radiozender NDR Kultur op zaterdag 25 december presenteert, is, in verband met de periode van dit jaar, gekozen voor een programmaonderdeel met als thema Weihnachtsgeschichte. Dit onderdeel valt te beluisteren tussen 19:00 uur en 19:30 uur; daarin opgenomen zijn Weihnachtsbriefe an die Mutter welke zijn verzonden door Rainer Maria Rilke (1875-1926).

Thomas Mann geeft kleinzoon Frido Buddenbrooks

In de dagboek aantekeningen van Thomas Mann heeft de schrijver op 23 december 1954 vastgehouden dat zijn kleinzoon Frido (geb. 1940) hem had toevertrouwd dat hij opa's roman Königliche Hoheit had gelezen en begrepen. Daarop besloot opa om die kleinzoon als kerstgeschenk een exemplaar van Buddenbrooks te geven. [1] Al eerder had die jongen van Katia en Thomas Mann — bij wie hij een groot deel van zijn jeugd opgroeide — zowel de drie musketiers alsook De laatste dagen van Pompeï ten geschenke gekregen. Hij was de lievelings kleinzoon van opa Mann.

Fridolin Mann in 2008.

Fridolin was in het Californische Monterey geboren in de tijd dat de Manns in de Verenigde Staten hun toevlucht hadden genomen vanwege de dreiging die vanaf het begin van de nationaal-socialisten jegens hen was uitgegaan, Frido was de zoon van Michael Thomas Mann, die in 1939 met de uit Zurich stammende Gret Moser in het huwelijk was getreden.
Fridolin werd psycholoog en universitair docent te Münster.

[1] De verfilming van Königliche Hoheit uit 1953 was recentelijk weer van het huiskamerscherm te volgen; de nieuwste verfilming van Buddenbrooks uit 2008 wordt als geheel door Arte-tv, op donderdag 23 december, tussen 20:15 uur en 23:15 uur uitgezonden. Volgende week volgt de film nog eens, maar dan in twee afleveringen op twee achtereenvolgende avonden via het eerste publieke Duitse televisienet.
_________
Zie ook de bijdrage van heden op onze zustersite Tempel der Actualiteit.
Lees eveneens ons artikel van heden op de fin de siècle website All art is quite useless.

Weihnacht van Gogolj voorgelezen op NDR Kultur

Duitse versie
"Der letzte Arbeitstag vor Weihnachten war bereits vorüber, und eine klare Winternacht brach an."

Nikolaj Gogolj (1809-1852).
Potloodtekening ca. 1840.

Zo begint de Duitse vertaling door Cornelius Bergmann van het verhaal Kerstnacht van Nikolaj Gogolj (1809-1852), opgenomen in de bundel Der Geistervogel — drei ukrainische Erzählungen, alle van genoemde auteur. De bundel verscheen im Erich Roth Verlag te Eisenach, ter gelegenheid van de honderdste sterfdag (4 maart 1852) van de schrijver, die als grootste dichter uit de Oekraïne. Vele kenners van de literatuur in het Groot-Russische rijk zijn van mening dat Gogolj tevens de grootste Russische schrijver was. Anderen daarentegen menen dat dit Aleksandr Poesjkin (1799-1837) is geweest, maar ook Lev Tolstoj (1828-1910) en Fjodor Dostojevski (1821-1881) worden als zodanig bestempeld.

Am Abend vorgelesen
Uit een Duitse versie dat kerstverhaal van die meer dan boeiende schrijver zal gedurende vier avonden worden voorgelezen door Fritz Strassner [1]  in het programma Am Abend vorgelesen van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur. Dat programma wordt gewoonlijk alle vijf avonden van werkdagen tussen 22:00 uur en 22:35 uur uitgezonden. Dat is ook het geval op maandag 20 tot en met donderdag 23 december, en verspreid over die vier avonden kan men, voorzover men het nog niet is, in een tijdsbestek van ruim twee uur, de inhoud van Gogoljs verhaal alsnog deelachtig worden.

Tekstgedeelte op
voorplat editie 1952
Wereldbibliotheek.

Nederlandse versie
Ook in ons land is in 1952 de honderdste sterfdag van Nikolaj Gogolj herdacht, onder meer door de een Wereldbibliotheek-uitgave van het verhaal Kerstnacht te realiseren, samen met De jaarmarkt in Sorotsíntsy, in de vertaling van Wils Huisman [2].
"De laatste dag voor Kerstmis was voorbij. Het werd nacht, een heldere winternacht."
_________
[1] Fritz Strassner, die in feite Fritz Pfeifer heette (1919-1993), was een geliefde Beierse Volksschauspieler, geboren en overleden te München.
[2] Via internet zijn er (althans op het moment dat deze woorden worden ingetikt) nog zo'n achttien exemplaren te koop, variërend in prijs van € 2,00 tot en met € 7,00. 

Musicus Alban Berg kon ook voortreffelijk tekenen

Tekening voorstellende de
fameuze Noorse schrijver
Henrik Ibsen (1828-1906).

Herdenking van overlijden
Volgende week is het drie kwart eeuw geleden dat de in Wenen geboren (1885) Alban Berg in diezelfde stad is overleden (1935). Voorafgaande aan allerlei herdenkingen her en der, in cultuurtijdschriften en andere printmedia, evenals op radio en televisie, die de komende dagen lezers, kijkers en luisteraars waarschijnlijkerwijs zullen overspoelen, wordt aanstaande zaterdag, 's avonds tussen 20:00 uur en mddernacht, ruim aandacht besteed aan deze componist in twee programma's van elk twee uur, met onder meer drie composities van de meester, enkele vroege en de allerlaatste.

Talent met tekenpotlood
Alban Berg was niet alleen een zeer begaafde muziekmeester, maar tevens kon hij zeer goed overweg met het tekenpotlood. Dat blijkt onder meer uit zijn portret van de Noorse dichter Henrik Ibsen (1828-1906), die geruime tijd in het Duitse taalgebied rondreisde en daar in diverse steden tijdelijk resideerde. Van Alban Berg is bekend dat hij de grootst mogelijke bewondering koesterde voor drie veelzijdige 'hoofdfiguren' uit de wereldliteratuur: William Shakespeare (1564-1616), Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) en voornoemde Noor Ibsen. Van beide laatstgenoemden heeft de componist teksten gebruikt voor liederencomposities, die aan het begin van de twintigste eeuw zijn ontstaan.
__________
NB: Zie ook onze artikelen die we heden hebben opgenomen op andere elektronische media:
een bijdrage op onze zustersite Muziek en mensen; en een artikel op de fin de siècle cultuursite All art is quite useless. Op onze zustersite Tempel der Toonkunst stellen we het orgel voor dat zich in Huize Berg bevond.
Op onze moedersite, Cultuurtempel, vindt u een getekend jeugdportret van deze componist, alsmede een foto die kort voor zijn overlijden in 1935 is genomen.
Een schitterende karikatuur van Alban Berg als pianist is te vinden op de site Tempel der Beeldende Kunsten. 

Terug in de tijd — een hoorspel naar Marcel Proust

Marcel Proust (1871-1922)

In het programma Hörspiel van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur wordt op woensdag 15 december — tussen 20:00 uur en 21:25 uur — de eerste aflevering van een driedelig hoorspel uitgezonden. Daarbij gaat het om ErinnerungsWelten, gebaseerd op de lijvige roman À la recherche du temps perdu, geschreven in de jaren 1909-1922 door Marcel Proust (1871-1922). De twee volgende afleveringen worden op woensdag 22 december en woensdag 29 december om dezelfde tijd uitgezonden.

Een opstandige schrijver: De Fransman Jean Genet

Documentaire

De Franse schrijver Jean Genet,
hier 73 jaar oud (in 1983).

Op maandag 13 december, 's avonds laat, om 23:45 uur, start Arte-televisie een documentaire over de tamelijk omstreden Franse auteur Jean Genet (1910-1976), die internationale faam heeft verworven — in zowel opbouwende, alsmede in afbrekende zin — door de wijze waarop hij in zijn boeken de aandacht wist te vestigen op diverse randfiguren van de maatschappij, zoals allerlei misdadigers, waarmee hij diverse aspecten van het dagelijks leven in een kritisch licht wilde stellen. Dat hij daardoor werd ervaren als iemand die de vermeende rust verstoorde, had tot gevolg dat hij vooral werd beschouwd als een lastig element in de wereld der kunsten van het Land van Marianne. Anderzijds waren er ook wel enkele non-conformisten in dat land te vinden, zoals Jean Cocteau (1889-1963). Jean-Paul Sartre (1905-1980), die zelfs de gedachte ter overweging stelde of Genet niet een heilige was, ondanks het feit dat de man een langdurige gevangenisstraf had uitgezeten wegens diverse delicten. [1]
Die J-P Sartre zelf was bij tijd en wijle eveneens een blok aan het been van zo menig Frans hoogwaardigheidsbekleder, en dat heeft er zelfs ooit toe geleid dat mevrouw Charles de Gaulle wilde dat Sartre in hechtenis zou worden genomen, hetgeen ertoe heeft geleid dat de ex-generaal en Franse president de historische woorden moet hebben uitgesproken: "Voltaire on n'arrête pas." Deze latere Nobelprijswinnaar Literatuur kende derhalve het belang van voorspraak.

Ter herdenking
De dit jaar gereedgekomen documentaire die tot 00:45 uur duurt, is van Gilles Blanchard.
Op maandag 19 december wordt de film, eveneens door Arte-tv, opnieuw uitgezonden, dan vanaf 05:00 uur in de ochtend. Op die dag zal het exact honderd jaar geleden zijn dat Jean Genet werd geboren. In de gegevens meldt Arte dat de aandacht aan deze schrijver wordt besteed in verband met zijn honderdste sterfdag, doch Genet overleed op 15 aptil 1986.

Naast de toneelstukken en het vele proza in tal van literaire vormen, heeft Genet ook een poging gedaan een boek over Rembrandt te schrijven. Zijn korte terugblik daarop [2] is in 1990 in een Nederlandse vertaling van Matthijs Bakker uitgekomen. 
__________
[1] Jean-Paul Sartre: Saint Genet, comédien et martyr (1952), in Nederlandse vertaling verschenen bij de Erven Bijleveld te Utrecht.
[2] Jean Genet: Rembrandt — wat overbleef van een in kleine, heel regelmatige vierantjes gescheurde en in deplee gemikte Rembrandt. Oorspronkelijk verschenen in 1968, NL-vertaling in 1990.

Voorlezen uit Die Karawane van Wilhelm Hauff

Raamvertelling 
In het radioprogramma Am Abend vorgelesen van de regionale Duitse radiozender NDR Kultur wordt op maandag 6 december een begin gemaakt met de presentatie van een negendelige voorleesreeks die de titel draagt Die Karawane. Gedurende de vijf avonden van de werkdagen in deze week, alsmede op maandag 13 tot en met donderdag 16 december — al die negen keer tussen 22:00 uur en 22:35 uur — lezen drie bekende figuren uit de Duitse cultuurwereld voor uit de eerste Märchen-Almanach van Wilhem Hauff (1802-1827). Dat zijn de acteur Rolf Boysen (geboren 1920), Hans Paetsch (1909-2002), en de film- en toneelspeler Uwe Friedrichsen (geboren 1934). Het zal daarbij — in ieder geval voor een deel — om oudere opnamen gaan, hetgeen overigens in dit programma geen bijzonderheid is.
Die Karawane is een raamvertelling uit de Märchen-Almanach auf das Jahr 1826 für Söhne und Töchter gebildeter Stände (1825). Ook voor de beide daarop volgende jaren heeft Hauff zo'n Märchenalmanach met rijke inhoud gecreëerd.

Stanislaw Lem en Solaris in Canvas' Paper trails

Voor de derde achtereenvolgende zondag zendt het tweede Nederlandstalige, Belgische televisienet Canvas op 5 december een aflevering uit van de zesdelige programmareeks Paper trails. Daarin stelt Hendrik Willemyns — van wie wordt gezegd dat hij bekendheid geniet als lid van de band Arsenal — een documentaire voor waarin nader wordt ingegaan op meesterwerken uit de wereldliteratuur. Al dies zes films zijn opgenomen op locaties waar de verhalen zich afspelen, respectievelijk waar de boeken zijn ontstaan.

In de derde bijdrage van deze reeks — die op genoemde dag, via de bovengemelde zender, wordt gepresenteerd tussen 21:00 uur en 21:30 uur — is het boek Solaris uit 1972 van de Poolse auteur Stanislaw Lem (1921-2006) het onderwerp van de aandacht. Het boek werd tweemaal verfilmd, voor het eerst in het jaar van verschijnen van het boek, door Andrej Tarkovski (1932-1986) en in 2002 nogmaals door Steven Soderberg (geboren 1963).