Sense and sensibility van Jane Austen in drie afleveringen, vanaf 1 januari 2008 via BBC 1

Film in drie delen
Dinsdag 1 januari zendt de BBC-televisie, via haar eerste net, tussen 22:10 uur en 23:10 uur (onze tijd) de eerste aflevering uit van de driedelige, nieuwe omzetting in beelden van Jane Austens roman Sense and Sensibility. Het was de eerste roman die van haar werd gepubliceerd, maar niet de eerste die ze had voltood. De roman is gebaseerd op een schets, getiteld Elinor and Marianne, die de auteur had geschreven voordat ze twintig jaar was. In 1797-98 heeft ze de tekst omgewerkt en elf jaar later nogmaals. In 1811 werd het geheel als roman "by a lady" in drie banden uitgegeven door Thomas Egerton.
Het verhaal ontwikkelt zich vanuit een simpel gegeven. Als de vader van de beide zussen Elinor and Marianne Dashwood — die overigens nog een derde zus, Margaret, hebben — komt er ook aan hun luxueuze leventje een einde, aangezien niet hun moeder, maar zoon John Dashwood alles erft.
Het in totaal 180 minuten durende, klassieke kostuumdrama — een genre waarvoor de BBC terecht zoveel faam heeft verworven — wordt vervolgd op dinsdag 8 en dinsdag 15 januari.
David Morissey, Hatiie Morahan, Charity Wakefield en Dan Stevens vervullen de rollen van vier protagonisten in deze dramaversie van Jane Austens roman.

(wordt vervolgd)
____________
Afbeelding: Titelpagina van de eerste editie, in drie banden gepubliceerd in 1811, van de roman Sense and sensibility. De naam van de auteur zou pas in een latere uitgave worden vermeld.

Angelika Schrobsdorff (80) en haar decennialange toegevoegde waarde aan de Duitse literatuur

Jauchzet, frohlocket!
Angelika Schrobsdorff, de uiterst fijnzinnige en veelzijdige Duitse schrijfster wordt vandaag tachtig jaar, en haar pocket-uitgever Deutscher Taschenbuch Verlag, heeft de pers daar tijdig opmerkzaam op gemaakt, en als uitgever zie je vanzelfsprekend — althans in de meeste gevallen — niets liever dan dat er veel aandacht aan zo'n bijzondere gebeurtenis wordt besteed, aangezien dat bijna altijd eveneens, in ieder geval enige, extra aandacht voor de boeken van de auteur in kwestie genereert. Voorzover dat de romans, verhalen, herinneringen en overpeinzingen van Angelika Schrobsdorff betreft, valt daar niets tegenin te brengen, aangezien al deze zijn geschreven met een vakmanschap dat meer inhoudt dan alleen het in de juiste volgorde zetten van de benodigde woorden om een aanvaardbare of interessante zin te creëren. Deze auteur is er, decennialang, in geslaagd de meerwaarde, die tussen de regels van het door haar geschrevene te vinden is, op hetzelfde niveau te houden en de ironie en kritiek daarin zodanig te doseren dat er steeds opnieuw een verrassend resultaat uitgekomen is.

Moeilijke tijden
Ze werd in Freiburg (Breisgau) geboren en leefde tot haar twaalfde jaar in Berlijn, maar toen was het 1939 en was er voor haar Joodse moeder geen ontkomen meer aan als ze niet nog snel Duitsland zouden verlaten. Ze vertrokken naar Sofia, vanwaar ze acht jaar later naar Duitsland zijn teruggekeerd. In 1971 trad Angelika Schrobsdorff in het huwelijk met de twee jaar oudere Fransman Claude Lanzmann , waarna ze afwisselend in Parijs en München woonde. Intussen waren er al enkele van haar boeken verschenen, zoals de roman Spuren en een bundel met negen verhalen Der schöne Mann und andere Erzählungen, beide in 1966 [2].
Opvallend is dat deze schrijfster, in tegenstelling tot diverse andere, die omstreeks dezelfde tijd waren geboren, niet voorkomt in het Lexikon deutssprachiger Schriftstellerinnen 1800-1945, verschenen in 1986. En een schrijfster die ver van de dagelijkse praktijk stond, kon men haar reeds toen niet beschouwen, vooral doordat ze met de inhoud van haar in 1961 verschene psychologisch- erotische roman Die Herren [a] een schandaal had veroorzaakt. Zelfs in het normaliter zo voortreffelijk gedocumenteerde lexicon van Gero von Wilpert zoeken we haar vergeefs. Dat geldt overigens eveneens voor tal van andere naslagwerken. Gelukkig dat zulks niet per definitie een, zij het onuitgesproken, beoordeling inhoudt met betrekking tot de kwaliteit van de boeken van, niet alleen Angelika Schrobsdorff, maar van al diegenen die door de officiële literatuurgeschiedschrijving worden genegeerd. Bestseller-auteur met miljoenen-oplagen, Johannes Mario Simmel, die vanaf zijn eerste boek, zich in het 'schemergebied' tussen lectuur en literatuur bewoog, doch goed geschreven en dito gedocumenteerde boeken produceerde, heeft zijn collega eer betuigd met: "Die Schrobsdorff hat ihr Leben lang nur wahre Sätze geschrieben."

Persoonlijke diagnoses
In 1983 besloot ze naar Israël te emigreren, en eenmaal daar aangekomen, had de omgeving in een land dat dagelijks met zoveel geweld wordt geconfronteerd, een zeer ingrijpende invloed op haar leven. Dat is eveneens in boeken terug te vinden, en daarin zal men vergeefs het officiële standpunt van de Israëlische regering terugvinden, doch veeleer verslaggeving, gekoppeld aan persoonlijke diagnoses, niet in de laatste plaats met betrekking tot de opstand der Palestijnen. Een oproep tot meer menselijkheid, begrip en tolerantie is dan ook de boodschap die Angelika Schrobsdorff uitdraagt in Jerusalem war immer eine schwierige Adresse [b]. Later, in haar kort na de eeuwwisseling verschenen inventarisatie, Wenn ich dich je vergesse, oh Jerusalem . . . valt meer over haar nieuwe vaderland te lezen in haar terugblik op de tijd dat ze in Jeruzalem was aangekomen en in een prachtig Arabisch huis, met een pittoresk uitzicht op de woestijn van Juda, was neergestreken, en aanvankelijk meende in haar thuisland te zijn. Het eerste hoofdstuk begint met de mijlpaal Millennium en van daaruit kijkt ze terug op een periode vol illusies omtrent vrede en veiligheid, waardoor het principe van de hoop is gaan wankelen. Voorafgaand aan dat eerste hoofdstuk heeft de schrijfster zeven tekstregels uit het eerste hoofdstuk van Kohelet — in het Oude Testament Prediker — (8,9) opgenomen, waarin sprake is van Niets nieuws onder de zon.
In die tussentijd had ze veel in de praktijk geleerd over haar nieuwe vaderland, gereisd en een voorkeur ontwikkeld voor bijzondere plekken. Vooral de oudste stad ter wereld, de inmiddels groen woekerende oase 250 meter onder de zeespiegel, Jericho, heeft haar hart gestolen: "Ach, war das schön als wir in Vollmondnächten ans Tote Meer und nach Jericho fuhren."

Simone de Beauvoir
In het ruim vier bladzijden lange Voorwoord dat Simone de Beauvoir heeft geschreven — voor het boek dat Angelika Schrobsdorff bijna vier decennia na haar laatste verblijf aan de Bulgaarse hoofdstad schreef, Die Reise nach Sofia, voor het eerst verschenen in 1983 —, wijst deze erop hoe goed Angelika Schrobsdorff er in is geslaagd om de tegenstellingen tussen ons westen en het zo zeer nabije oosten naar voren te halen, ondanks haar ongetwijfeld door dankbaarheid gekleurde preoccupatie. Immers, acht jaar — 1939-1947 — had ze daar met haar moeder in een veilige haven geleefd, eerst in de hoofdstad en vervolgens ondergedoken in een klein dorp, buiten het bereik van de giftige nazi-klauwen. En ook Simone de Beauvoir onderkent de kwaliteiten van deze schrijfster, die haar scherp-ironische en soms felle observaties niet met de mantel der liefde bedekt. Saillant detail daarbij is dat de schrijfster voorin het boek heeft laten opnemen dat alle personen, situaties en dialogen zijn verzonnen. Als rode draad in het verhaal fungeren de ontmoetingen tussen twee jeugdvriendinnen van wie de ene in Sofia, de andere in Parijs leeft. Hun amusante 'prietpraat' heeft, zoals zal blijken, tal van dubbele bodems.

Nogmaals Bulgarije
In december 1996 kreeg Angelika Schrobsdorff in Jeruzalem een telefoontje van haar nicht, die haar vertelde welke wantoestanden er in Bulgarije heersten. Als ze de nicht later terugbelt en zegt dat ze op het vliegtuig stapt, verklaart deze haar voor heldin. Maar de schrijfster kan niet anders zelf heeft ze dankzi Bulgarije kunnen overleven, en nu wil ze iets terugdoen. Het verslag van die reis is te vinden in Grandhotel Bulgaria — Heimkehr in die Vergangenheit. Het boek dat nog in 1997 verscheen, is veel meer dan een gewoon reisverslag of een literaire weergave van haar subjectieve belevenissen. Net als in de voorafgaande, meer essayistische, boeken zijn haar beschrijvingen van de mensen en al datgene dat hen omgeeft, weer haarscherp.

Bijzondere moeder
Dat geldt onverminderd voor het portret dat Angelika Schrobsdorff schetst van haar moeder, in een nogal omvangrijk boek — ruim 500 bladzijden met een relatief kleine letter — dat een fascinerend document is geworden. "Sie war so kompliziert wie ein Puzzle das aus Tausenden Stücken zusamenngesetzt ist — und ich mußte diese Teile finden und ineinanderfügen," schrijft ze. En dat is zonder twijfel een niet geringe opgave geweest, want alles wat ze nodig heeft gehad om tot een geheel te komen, was verspreid in brieven, fotoalbums en persoonlijke herinneringen van vrienden van moeder Else, vanaf de jeugdjaren, omstreeks de vorige eeuwwisseling. En dan laat ze in het boek "Du bist nicht so wie andre Mütter" — Die Geschichte einer leidenschaftlichen Frau zien dat het leven van haar moeder wordt beheerst door een enorme discrepantie tussen harmonie en weelde in een Joods zakengezin in Berlijn, aan het begin van de toen nieuwe eeuw. Een leven vol cultuur in theater, ballet, concerten, gepassioneerdheid, de eerste liefde, en vakanties aan het meer. Dan volgen de veranderingen die niet ingrijpender hadden kunnen zijn: de nazi's komen aan de macht en dat betekent vlucht en ballingschap. Maar Angelika's moeder stelt zich op het standpunt dat men voor een gemeenschappelijk leven niet meer nodig heeft dan een bed, tafel, twee stoelen en heel veel liefde. Dat, heeft haar dochter geconcludeerd, heeft ze niet alleen gezegd, maar ook werkelijk geloofd.
Angelika Schrobsdorff beschrijft met een uitzonderlijk ontwikkeld inlevingsvermogen en diepe bewondering, doch tegelijkertijd met de benodigde kritische afstand over de beide levens van haar moeder. Eine Glanzleistung.
Degenen, die het bovenstaande met aandacht hebben gelezen, zal het dan ook niet verbazen dat we haar boeken in volle overtuiging warm in uw belangstelling aanbevelen.
__________
[1] Claude Lanzmann (geb. 1925): filosoof, journalist, fiosoof, filmregisseur en professor voor documentaire film. Hij was redacteur van het tijdschrift Les Temps Modernes, dat was opgericht door Simone de Beauvoir en Jean-Paul Sartre. De grootste internationale bekendheid heeft Lanzmann verworven door zijn film over de Shoah.
[2] De letterontwerpen op de omslagen van de eerste twee boeken in dit artikel, evenals op het hiernaast afgedrukte omslag van het boek Du bist nicht wie andre Mütter — verder naar boven, in de tekst, is deze afgebeeld in de huidig verkrijgbare versie — zijn van de Zwitsere graficus, schilder en boekontwerper Celestino Piatti, die vanaf het eerste uur voor de dtv-boeken omslagontwerpen, veeal met de illustraties, heeft gemaakt: vanaf Heinrich Bölls Irisches Tagebuch (dtv 1 uit 1961) tot een decennium jaren geleden: zo'n 35 jaar achtereen. Celestino Piatti is op 17 december, 85 jaar oud, te Duggingen (Kanton Basel-Landschaft) overleden.
__________
[a] Die Herren, dtv 10894.
[b] Jersusalem war immer eine schwierige Adresse, dtv 11442.
NB: Naast de in het artikel voorgestelde en de beide hierboven genoemde boeken zijn er bij dtv nog drie romans en een bundel verhalen verschenen. Zie daartoe de website van Deutscher Taschenbuch Verlag in München.
____________
Afbeeldingen
De afbeeldingen van de boekomslagen spreken voor zich. De foto van de schrijfster, bovenaan het artikel, is overgenomen van het omslag van Grandhotel Bulgaria.

Tweedelig filmportret van Rabindranath Tagore

Twee zondagen op Nederland 2
Het OHM-net [1] zendt gedurende twee achtereenvolgende zondagen — 23 en 30 december, via de publieke omroep Nederland 2, beide keren tussen 15:25 uur en 16:00 uur [2] — het in twee delen opgesplitste programma Wie kijkt er door mijn ogen, over de Indiase schrijver Rabindranath Tagore (1861-1941). Hij was dichter, filosoof en toneelschrijver, onderwijzer, schilder en musicus, en slaagde er dikwijls in de eerste van de hier genoemde functies te verbinden met de laatstgenoemde, bijvoorbeeld als hij diverse van zijn gedichten zingend heeft voorgedragen. In 1913 werd Tagore als eerste Indiase auteur onderscheiden met de Nobelprijs voor Literatuur.
In ons land zijn diverse van zijn kortere werken uitgegeven door Wereldbibliotheek, zoals de bundel Vuurvliegjes, de aforismenverzameling Zwervende Vogels, welke, in verschillende uitvoeringen, nog enkele keren zijn herdrukt. Ook proza, zoals De Riviertrap, is door dezelfde uitgever in ons land onder de mensen gebracht. [3]

Studie in Engeland
Tussen 1878 en 1883 verbleef Rabindranath Tagore in Engeland om aldaar rechten te studeren, doch al snel koos hij voor Engelse Literatuur. In 1883 trad hij in het huwelijk met een tienjarig meisje dat hem vijf kinderen schonk, doch die reeds in 1902 stierf. Tussen 1891 en1897 beheerde Tagore het familiebezit. In die periode ontwikkelde hij een eigen schoolsysteem dat bewust van het Engelse afweek en dat hij in praktijk wilde brengen, en waartoe hij in 1901 een eigen school stichtte. In de jaren 1912/13 ondernam hij tal van reizen: naar Engeland en de Verenigde Staten, waar hij diverse voordrachten hield. In 1921 en 1930 reisde hij opnieuw, onder meer naar tal van Europese landen; in 1932 ook nog naar Mesopotamië en Perzië.
(wordt vervolgd)
__________
[1] OHM-net: Organisatie Hindoe Media, op Internet te vinden onder www.ohmnet.nl/.
[2] Het eerste deel van de film wordt herhaald om 11.25 uur op zaterdag 29 december de dag, voordat het tweede deel zal worden uitgezonden.
[3] Op boekenmarkten en bij tal van antiquariaten duiken met grote regelmaat diverse
van de Wereldbliotheek-bundeltjes op, die, uitzonderingen daargelaten, doorgaans niet meer dan één euro kosten.

'Die Vermessung der Welt' van Daniel Kehlmann vanaf woensdag als hoorspel op NDR Kultur-radio

Humboldt en Gauss
Aanstaande woensdagavond, tussen 20:00 uur en 21:30 uur kunt u, voordat u om tien uur naar de BBC-documentaire over Jack Kerouac gaat kijken, een stuk populaire Duitse literatuur van de laatste anderhalf jaar, de roman van Daniel Kehlmann Die Vermessung der Welt, als hoorspel beluisteren, dat wil zeggen het eerste deel, via de Duitse radiozender NDR Kultur. De roman heeft als thema de ontmoeting, in 1828 tijdens een congres in Berlijn, speciaal voor natuuronderzoekers. tussen twee geheel verschillende geleerden van Duitse origine: Alexander von Humboldt (1769-1859) — die de zeer respectabele leeftijd va negentig jaar bereikte, hetgeen in die tijd iets buitengewoons moet zijn geweest — en de natuur- en wiskundige Carl Friedrich Gauss (1777-1857), die de planeten en hun betrekking tot ruimte en tijd bestudeerde in dezelfde periode dat ontdekkingsreiziger Humboldt de nog niet verkende gebieden van Amerika in kaart heeft gebracht.
Daniel Kehlmanns boek is een groot succes geworden en prijkt ook nu nog steeds op diverse bestsellerlijsten. Zijn verhalen en romans zijn inmiddels vertaald in meer dan tien talen. Het boek uit 2006 dat nu als hoorspel wordt gepresenteerd, is ook in het Nederlands verschenen. Daniel Kehlmann, wiens eerste roman in 1997 is uitgekomen, is in het daarop volgende decennium van zijn schrijverschap met allerlei prijzen onderscheiden. Die Vermessung der Welt heeft zijn vorige succesroman, Ich und Kaminski uit 2003 in de schaduw geplaatst.
____________
Afbeeldingen
1. Voorplat van het omslag van het boek Die Vermessung der Welt.
2. Auteur Daniel Kehlmann omkijkend vanaf autostoel. (Foto: Sven Paustian.)

Russel Brand en Matt Morgan in de voetsporen van Jack Kerouac, dwars door de Verenigde Staten

Documentaire op BBC Four
Aanstaande woensdagavond, 12 december, presenteert de Engelstalige televisiezender BBC Four, in het kader van de week, die zich met het jaar 1957 bezighoudt, een special uit, die gaat over de te vroeg gestorven Amerikaanse cult-auteur Jack Kerouac (1922-1969), die met On the Road, nu alweer een halve eeuw geleden, eindelijk zijn internationale doorbraak realiseerde. Titel van het programma, is — zeer toepasselijk en ongetwijfeld geslaagd als vlag die de inhoud dekt — Russel Brand on the Road. Vergezeld wordt de man door Matt Morgan, en samen zijn ze in de voetsporen van de wereldvermaarde auteur op weg gegaan van Massachusetts naar San Francisco. Tijdens zijn die reis allerlei figuren uit het boek tegenkomen, en een bezoek brengen aan enkele oud-vertrouwde plekken die de auteur koesterde.
De film, die een uur duurt, wordt in breedbeeld met stereofonisch geluid uitgezonden tussen 22:00 uur en 23:00 uur Nederlandse tijd.

De schrijver
Jean-Louis Lebris de Kerouac, later simpelweg Jack, was van Frans-Canadese afkomst, maar ging aan de Columbia University studeren, waar hij in aanraking kwam met de 'aparte figuren' William Burroughs (1914-1997) en Alan Ginsberg (1926-1997). Gedurende de Tweede Wereldoorlog diende hij bij de koopvaardij, en daarna probeerde hij zich jarenlang in leven te houden door als gelegenheidsarbeider door vrijwel de gehele VS en door Mexico als tramp te reizen. De neurotische jongeman werd met zijn boek On the road de belangrijkste representant van een groepering, die bekend werd als de beat generation, een protestbeweging tegen de Amerikaanse, volstrekt technocratische consumptiemaatschappij. Het boek beschrijft de odyssee van de jonge schrijver, die op de vlucht slaat voor het inhumane element van de Amerikaanse samenleving en op zoek gaat naar een menselijk bestaan met gelijkgestemden, waarin vrienschap centraal staat. Een toen eigentijdse romanticus die andere wegen zocht dan zijn voorgangers, en deze hoopte te vinden in muziek (jazz), verdovende middelen en in vrije seksualiteit. Met het enerzijds ruwe, en bij vlagen agressieve, taalgebruik in On the road wordt Jack Kerouac, terugblikkend, beschouwd als de voorloper van de pop art.
De Manchester Evening News oordeelde, nu bijna een halve eeuw geleden: "Crazy-mixed-up novel about frustrated youth getting nowhere fast."
____________
Afbeeldingen
1. Voorplat van de Pan-paperback (tweede druk uit 1963).
2. Foto van de auteur, overgenomen van de achterzijde van diezelfde paperback

IJslands briljante verteller en stilist: Gudbergur Bergsson — eerste boek in Nederlandse vertaling

Klassieke vertellers
Aan het eind van de jaren zestig beklaagde een van de Nederlandse uitgevers ― als ik het me juist herinner, was het Becht junior ― dat er geen vertellers meer zouden zijn in de inmiddels klassieke zin, en zoals ze aan het einde van de negentiende en in de eerste helft van de twintigste eeuw nog rijkelijk hadden bestaan. En hij voegde eraan toe dat echte vertellers zich maar moesten melden: hij zou ze graag uitgeven. Sedertdien zijn er echter altijd weer, ook in Nederland, boeken verschenen van ware vertellers, al schreven dezen misschien niet allen volgens het aloude stramien. Kenmerk bij uitstek was van oudsher, toen en nu, dat de schrijver erin moet slagen niet alleen de aandacht van de lezer te grijpen en te boeien, maar deze tot op het laatst vast te houden.

Onalledaags niveau
Hoewel de IJslandse schrijver Gudbergur Bergsson inmiddels 75 jaar is, reeds een aardige hoeveelheid boeken heeft gepubliceerd, en de laatste decennia is overladen met internationale prijzen, is De Zwaan, uit 1991, zijn eerste boek dat, pas nu in het Nederlands vertaald is, en in september is verschenen. Dat werd wel tijd ook, want een verteller van zijn niveau is inderdaad niet alledaags. Bergssons beeldend vermogen bestaat niet alleen in de verteltrant, maar eveneens in zijn virtuoze taalgebruik vol magie en het gebruik van metaforen.

Dat blijkt al snel als het negenjarige meisje door haar moeder op de bus wordt gezet om de zomermaanden door te brengen op een boerderij, waar ze zal moeten aanpakken; een taakstraf, die de ouders hebben bedacht als reactie op enkele kleine diefstalletjes, die ze heeft gepleegd. Ze hopen dat ze daar, in de natuur met planten en dieren en andere fenomenen, die ze in de eigen omgeving nooit meemaakt, beter het onderscheid leert maken tussen goed en fout. Doch nauwelijks is ze in die omgeving aangekomen, of ze beseft, zodra ze met honden en schapen wordt geconfronteerd, dat ze eigenlijk haar neus ophaalt voor harige dieren. En binnen een etmaal, na de eerste nachtrust, is ze voor haar gevoel al van zichzelf vervreemd en dringt het besef door dat ze eigenlijk liever wilde wonen binnenin een koe, dat dier met die ritmisch zwiepende staart.

Confrontatie
Direct op de eerste bladzijde is het duidelijk dat de lezer een confrontatie moet aangaan met een schrijver, die letterlijk en in overdrachtelijke zin iets te vertellen heeft, maar de lezer wel de ruimte laat om zelf nog weer beelden te construeren, die passen bij datgene wat net aan mededelingen, gevoelsuitingen, wensen en verlangens in fraaie zinnen is voorbijgekomen. De Zwaan is een boek dat niet alleen als verhaal kan worden ondergaan, maar dat nog meer te bieden heeft, als de lezer zich laat verleiden tot participatie: een basisvoorwaarde, die alle kunst van een hoger plan praktisch dient aan te dragen. Dat Bergsson daarin een grootmeester is, blijft het gehele boek door boven elke twijfel verheven. Zo signaleert hij dat het meisje nog niets heeft begrepen van intiem intermenselijk contact en laat hij er geen twijfel over bestaan dat de manier waarop haar een technisch aspect van seksualiteit wordt bijgebracht ongepast is: zonder het geringste zweempje erotiek, en mede daardoor op een onjuist moment op een voor haar verkeerd begeleide manier: zo kan de knecht van de boerderij het niet laten haar, na uitleg over de uiers en de spenen van de koeien, praktisch te informeren over de éénspenige uier, die ‘mannenmelk’ produceert.
Ook dit alles wordt als feitenmateriaal gepresenteerd in een tot in detail beheerst spraakgebruik ― en daar moeten we de in alle opzichten constructieve vertaling van Marcel Otten heel direct in betrekken ― en laat geen ruimte voor een vlucht in de magie.

Introverte emotionaliteit
Anders ligt dat met de fantasieën waarin het meisje vlucht, omdat ze nog teveel nieuws moet verwerken, waarop ze niet is voorbereid, en dat haar leeftijd en het bijbehorende begripsniveau, ook emotioneel, te boven gaat. Mede daarom is ze zo nadrukkelijk ontvankelijk voor de mythe van de zwaan, die in het meer leeft en eertijds zelfs als clairvoyant werd geconsulteerd. Mede doordat ze haar wel degelijk aanwezige emotionaliteit niet de vrije loop laat en zich introvert gedraagt, wordt het verlangen steeds groter naar een ontmoeting met die zwaan ― welke hier symbool staat voor vrijheid, ontsnapping aan het leven van alledag en alles wat daaraan is gerelateerd.
Een roman als deze beleef je hier en daar meer als een film dan als een boek, maar de vindingrijkheid qua taal en stijl laat je toch ook weer beseffen dat je tot reeksen van prachtige zinnen geconstrueerd woordgebruik voor je hebt, en dat de beelden niet alleen in de zinnen en tussen de regels staan, maar dat Gudbergur Bergsson over de bijna magische kracht beschikt, het beeldend vermogen van de lezer te ontketenen, nog weer veel meer dan de meeste andere hedendaagse schrijvers met grote kwaliteiten.

Kanttekeningen
De kritische afstand, die een recensent steeds in acht dient te nemen, dwingt tot nadenken over een dertien regels lang geapostrofeerde alinea waarin Bergsson de gedachten van het meisje letterlijk vertelt, en dat had hij nu juist niet op deze manier moeten doen. Inhoudelijk valt er niets in te brengen tegen de weergave van wat ze voelt, denkt en ondergaat, maar de prachtige taal die de schrijver daarvoor presenteert, is niet die van een negenjarig meisje. Het enige wat daaraan mankeert, is het feit dat hij dit niet zelf vertelt.
De tweede opmerking betreft een vriendelijk, doch zeer dringend, verzoek aan uitgeverij De Geus: bekijk eens, bloedserieus graag, of er in dat oeuvre van Gudbergur Bergsson niet meer is dat voor een Nederlandse editie in aanmerking komt. De auteur heeft ook poëzie en verhalenbundels op zijn naam staan. Daar moet eenvoudigweg voldoende bij zijn dat binnen het Nederlandstalige boekenaanbod een grote verrijking zou betekenen. De Zwaan is immers niet een goedgelukte eersteling, doch oneindig veel meer.

__________

Gudbergur Bergsson ― De Zwaan. Roman, uit het IJslands vertaald door Marcel Otten. 220 pag., gebonden met stofomslag. De Geus, Breda, september 2007; ISBN 978-90-445-0935-9. Prijs € 19,90.