Emily Brontë's geboortedag wordt heden herdacht

Heden is het 191 jaar geleden dat de Engelse schrijfster Emily Brontë is geboren. — die internationale faam heeft verworven met haar roman Wuthering Heights. Ze is overleden op 19 december 1848. Dat was een tamelijk kortstondig leven waarin ze wel een en ander aan poëzie heeft geschreven, maar bij die éne roman is het gebleven. Opvallend is dat het in Nederland onder diverse titels is verschenen, waarvan in ieder geval twee wel direct met het origineel in verband kunnen worden gebracht: De Woeste Hoogte, respectievelijk Woeste Hoogten. De derde vertaling, die ik in mijn puberteit van mijn eerste vriendinnetje mee kreeg om te lezen, stelde me hevig teleur: niet vanwege de inhoud, maar doordat ik die inhoud al kende. Ik was toen nog niet zover gekomen om naar de naam van de schrijfster te kijken. Had ik dat wel gedaan, dan zou ik direct hebben beseft dat Het Huis der Stormen — dat in een hoge oplaag was uitgekomen voor abonnees van de tijdschriften van De Spaarnstad Haarlem — een andere vertaling van Wuthering Heights moest zijn.
Om ook hier Emily Brontë te herdenken, wijs ik u op een bijdrage op deze Tempel der Letteren van 25 december 2008 waarin ik twee van haar gedichten heb opgenomen. Het eerste, The Visionary, citeer ik nog regelmatig voor mensen, die alleen Wuthering Heights kennen en geen flauw benul hebben van de kwaliteiten als dichters die Emily Brontë onmiskenbaar had.
__________
Afbeelding: Emily Brontë (1818-1848), getekend door haar zuster Charlotte.

NCRV biedt Sense and Sensibility op Nederland 2

In drie afleveringen
Op maandag 27 juli — tussen 21:00 uur en 22:00 uur, via Nederland 2 — zal de NCRV de eerste aflevering van de driedelige BBC-serie Sense and Sensibility naar de roman van Jane Austen uitzenden. De tweede en derde aflevering, die ook elk een uur duren, zullen op maandag 3 augustus en maandag 10 augustus, ook beide keren op dat tijdstip worden uitgezonden. Anderhalf jaar geleden werd dezelfde versie voor het eerst door de BBC uitgezonden, en bij voor gelegenheid hebben we daarover op 31 december 2007 enige berichtgeving over gerealiseerd. Na de derde aflevering hebben we op 20 januari 2008 nog enkele regels aan die dramaserie gewijd, onder meer met betrekking tot de dvd.
__________
Afbeelding: Hattie Morahan en Charity Wakefield in Sense and Sensibility. (Foto: BBC.)

Een roepende in de woestijn is heden stilgevallen

De tweede Simon V. van de Nederlandse letteren
Een schrijver gaat zo lang te water [1] totdat het over is. Het was al kort te voorzien dat onze kleurrijke medelander Simon Vinkenoog het niet lang meer op dit ondermaanse zou uithouden. Hij was één van die figuren van wie je je maar niet kon voorstellen dat hij echt ouder zou worden, en dat heeft ongetwijfeld te maken gehad met het feit dat hij in menig opzicht jong is gebleven in de zin van een gesublimeerde puberteit met protesteren en het inslaan van andere wegen dan de Nederlander gebruikelijk doet, ook als die deel uitmaakt van de wereld der kunsten.
Ook in een ander opzicht bleef Simon Vinkenoog opvallen. Het is vast al wel weer anderhalf decennium geleden dat hij eens te gast was bij Sonja Barend, die hem min of meer de vraag stelde wat hij nu het liefste deed. "Neuken," antwoordde een jolige Vinkenoog, om daar aan toe te voegen: "Al vinden ze iets uit dat nog fijner is, ik blijf het er gewoon bij doen." Dat leverde de man, terecht, een schaterlach op van Sonja en een salvo aan hilariteit onder de overige aanwezigen. Die tweede Simon V. der Nederlandse letteren is vandaag voorgoed vertrokken.

Geen kunstbeen
Enkele weken geleden moest zijn rechterbeen worden geamputeerd vanwege allerlei complicaties in verband met zijn rechtervoet, welke hadden gezorgd voor ondraaglijke pijnen. De chirurg achtte het een onmogelijkheid dat iemand op die leeftijd nog zou kunnen leren met een kunstbeen om te gaan. Zelf bleef Vinkenoog actief op zijn weblog, tot en met de afgelopen week, waar hij, optimist als hij was, liet weten dat hij nu dingen leerde zien die tot dan toe voor hem verborgen waren gebleven.
Voordat Simon Vinkenoog erkenning vond als schrijver, ging hij — nog tijdens de oorlog in 1944 — als jongste bediende werken bij Uitgeverij Querido.
Deze schrijver van zowel proza alsook poëzie — in 2004 was hij Dichter des Vaderlands ad interim, hetgeen echter niet werd erkend door de initiatiefnemers van die openbare functie—, werd op 18 juli 1928 geboren en heeft zijn één en tachtigste verjaardag niet meer kunnen beleven, doordat hij op 12 juli 2009 is heengegaan.
Meer actueels in verband met het overlijden van Simon Vinkenoog is te lezen en te zien via filmpjes op NOS Nieuws.
__________

[1] Zolang te water — een alibi is de titel van een roman uit 1954 van Simon Vinkenoog.
____________
Afbeeldingen
1. Simon Vinkenoog, zoals we hem in de eerste decennia van de tweede helft der twintigste eeuw veel hebben gezien.
2. Voorzijde van Simon Vinkenoogs boek Proeve van Kommunikatie, De Bezige Bij, 1967.
3. Simon Vinkenoog op 12 oktober 2008, bij de uitreiking van Vinkenoog Verzameld.

Eerste Nederlandse vrouw met een literaire prijs

Creatieve gezinsleden
Op deze dag in 1891 werd Elisabeth Zernike — de drie jaar jongere zuster van de Nederlandse Nobelprijswinnaar Natuurkunde (1953, Rijksuniversiteit Groningen) Frits Zernike (1888-1966) — geboren, die literaire geschiedenis heeft geschreven, alleen al met het feit dat ze de eerste vrouw was, die voor haar werk werd onderscheiden. Dat was in 1921 toen haar de C.W. van der Hoogtprijs werd toegekend voor haar boek Een vrouw als zij dat een jaar tevoren was uitgekomen. Twee jaar daarvoor was haar eerste boek verschenen. Elisabeth Zernike schreef mild proza dat past in de periode die zich 'tussen wal en schip', anders gezegd: tussen impressionisme en expressionisme bevond.
Elisabeth Zernike — die haar geboortedag deelt met literaire grootheden als La Fontaine en Shelley — was eveneens de zuster van Anne (Mankes-)Zernike (1887-1972), die in 1925 een boekje over Rainer Maria Rilke heeft geschreven.

Proza en poëzie
Het scheppend werk van Elisabeth Zernike beperkte zich niet tot proza; vanaf 1951 zijn er enkele bundels met gedichten uitgebracht, zoals Dralend afscheid (1950) dat in het jaar daarop in de derde druk is uitgekomen. Twee jaar daarna is, eveneens bij Querido, de bundel Het uur der stilte verschenen.


Beide titels zijn van toepassing op het leven van Elisabeth (of Elizabeth) Zernike. Met haar ruim negen decennia op deze aarde kan men zeggen dat het afscheid van de wereld dralend geschiedde, en na haar heengaan geldt voor haar Het uur der stilte.
Op latere leeftijd publiceerde ze eveneens korter proza.
De lexicograaf Kornelis ter Laan, die eveneens op 8 juli was geboren, maar dan 20 jaar eerder, vermeldt in zijn Letterkundig Woordenboek voor Noord en Zuid dat Elisabeth Zernike in 1949 de Amsterdamse prijs voor het beste gedicht heeft verwroven: over de dochter van Prins Willem: Maria van Oranje.
De bundel Dralend afscheid heb ik, begin jaren zestig verworven voor 49 cent in het Rotterdamse filiaal van het toen enige grootwinkelbedrijf voor opruimingsboeken; bij dezelfde zaak te Groningen in 1968 lag de blauwe, gebonden Salamander met Bevrijding uit de jeugd (1951) in een resthoeveelheid tussen een paar honderd andere titels voor de prijs van 10 cent (15 voor één gulden), en was daarvoor ook nog voorzien van een afzichtelijk oranje-wit geblokt stofomslag uit de boekbinderij van die boeken-grootmogol te Baarn.

Een lang leven
Elisabeth Zernike is op 12 maart 1982 overleden te Laren; ze is bijgezet in het graf van haar broer Frits, die zestien jaar eerder was heengegaan. Haar naam komt echter niet voor op de steen. In het boek Vrouwenspiegel uit 1936 van Annie Romein-Verschoor komt zij voor, en dat geldt eveneens voor het dertig jaar later uitgekomen boek van C. Rijnsdorp De moderne roman in opsraak.
Zij publiceerde meerdere gedichten met het opschrift Rondeel, en een aantal met de titel In memoriam. — Bij een dichtergraf eindigt met de regels:

Wat verder haar gebeurt is als een openbreken
Dat naar de zachte dalen van het leven leidt.
Maar nooit zal zij er later over kunnen spreken
Hoe in dat uur zijzelf tot dichter is gewijd.

(Uit: Dralend afscheid; als Elizabeth Zernike.)
____________
Afbeeldingen
1. Tekstgedeelte op de voorpagina van de bundel uit 1950.
2. Omkaderd tekstgedeelte op de buitenzijde van de bundel uit 1953.

Egon Erwin Kisch herdacht — herhaling reportage

Fascinerende reportage
De eerste Duitse publieke televisiezender ARD/Das Erste presenteert in de nacht van maandag 6 juli op dinsdag 7 juli — tussen 01:45 uur en 02:30 uur — een herhaling van een reportage uit 1979 over de briljante journalist en literator Egon Erwin Kisch (1885-1948). Die film met reportage maakt deel uit van de programmareeks Vor 30 Jahren; de titel van de filmbijdrage luidt Nichts ist verblüffender als die Wahrheit. Daarmee wordt een link gelegd naar de tweedelige uitgave die Büchergilde Gutenberg in 1981 op de markt heeft gebracht met daarin een selectie van de reportages die Egon Erwin Kisch in een periode van vier decennia heeft gepubliceerd. Die selectie kreeg de titel Nichts ist erregender als die Wahrheit.

'New Journalism' avant la lettre
Voordat Kisch in het seizoen 1905/06 de school voor Journalistiek in Berlijn bezocht, had hij al flink wat reportages geschreven voor het Prager Tageblatt, toen onderdeel van de Duitstalige pers in de Goldene Stadt. Hij was er al vroeg in geslaagd een zakelijk-kritische voorstelling van gebeurtenissen op papier te brengen, die desondanks aan spanning en actualiteit niet hadden ingeboet. Daarmee is deze Egon Erwin Kisch toonaangevend geworden voor de moderne stijl welke zich langzaam maar zeker zou gaan meester maken van de internationale dagbladjournalistiek in de kwaliteitspers. In 1925 is een verzameling van zijn stukken verschenen onder de titel Der rasende Reporter, en die benaming werd een alternatief voor de naam van de journalist Egon Erwin Kisch.


We komen in een ruimer artikel binnenkort terug op deze bijzondere figuur met een zeer aparte stijl van schrijven en leven, en met een heel eigenzinnig karakter.

PC Hooftprijs 2009 voor archeoloog van de emotie

In drie verschillende gedaanten
Het zal elke literair geïnteresseerde lezer — zeker als die aandacht voor twintigste eeuwse poëzie kan opbrengen — inmiddels wel bekend zijn dat aan de, net voor het begin van de nieuwste lente zeventig jaar geworden dichter, teelvisiemaker, journalist Hans Verhagen, de PC Hooftprijs 2009 is toegekend. Naar aanleiding daarvan wordt door het digitale themakanaal Geschiedenis 24 een VPRO-documentaire uitgezonden, onder meer op vrijdag 3 juli, die de prachtige titel draagt Hans Verhagen: Archeoloog van de emotie. Daarin zal onder meer flink aandacht worden besteed aan al hetgeen Hans Verhagen heeft bijgedragen aan televisieproducties.
De bijna veertig minuten durende film wordt deze dag zelfs tweemaal uitgezonden: tussen 18:01 uur en 18:40 uur en nogmaals tussen 20:00 uur en 20:38 uur.
Tussen die twee uitzendingen in worden nog twee andere programma's uitgezonden waarbij Hans Verhagen was betrokken: allereerst, vanaf 18:40 uur, de reportage, uit 1976, die onze Nederlander samen met Ike Cialone heeft gemaakt in de reeks Machiavelli van de VPRO; deze heeft als titel en thema De weduwe van Mussolini. Deze was niet bepaald ruimhartig als het erop aankwam interviews te geven over haar man en de zeer zwarte periode in de geschiedenis van Italië: het Fascisme.
Direct daarop, vanaf 19:14 uur volgt een aflevering van het kunst-en-cultuur programma Eigentijds (NOS). Deze draagt de aansprekende titel Duizenden zonsondergangen. Daain krijgen we de gelegenheid kennis te maken met gedichten van Hans Verhagen welke hetzij op muziek zijn gezet dan wel werden gevisualiseerd. De meester zelf draagt ze voor.
__________
Foto: Hans Verhagen gekiekt door Jan Zandbergen.