BBC Radio 3: Poëzie en muziek wisselen elkaar af

Ook in de aflevering van het BBC Radio 3-programma Words and music die op vrijdag 31 december tussen 18:00 uur en 19:15 uur wordt uitgezonden, wisselen poëzie en muziek elkaar weer af. Vijf schrijvers — twee dames en drie heren — zijn vertegenwoordigd met poëtische voorbeelden uit hun oeuvre:

Mary Wollstonecraft Shelley,
portret uit 1840 geschilderd
door Richard Rothwell
(1800-1868).

Mary Shelley (1797-1851)
A.E. Housman (1859-1936)
Edward Thomas (1878-1917)
Anne Brontë (1820-1849)
Percy Bysshe Shelley (1792-1822)

De componisten die 'tussendoor' aan bod komen, zijn George Frederic Haendel (1685-1759), Papa Bach (1685-1750), Igor Stravinski (1882-1971) en Benjamin Britten (1913-1976).
__________
Zie voor Twee Gedichten van Edward Thomas — de minst bekende van de namen in het bovenstaande lijstje van auteurs — onze bijdrage van heden op de zustersite Tempel der Dichtkunst.

De familie Mann — roman-kroniek van een eeuw

De broers Heinrich en
Thomas Mann in 1899.

Buddenbrooks
De laatste week van het jaar 2010 is — qua Duitse televisie-presentaties — de periode van de familie Mann; anders gezegd: van het spinnenweb van de tovenaar Thomas Mann (1875-1955). Dat diens roman — de eerste, en volgens diverse kenners van de sfeer en wat daar zoal bijhoort, de beste — Buddenbrooks uit 1901 kan worden beschouwd — respectievelijk moet worden gezien — als de sleutel tot de familiale achtergronden van Thomas Mann en een deel van zijn Ahnengalerie moge duidelijk zijn voor ieder die het boek oplettend heeft gelezen.
Verleden week heeft Arte-tv de laatste verfilming van dat omvangrijke werk uit 2008 van Heinrich Breloer in één geheel uitgezonden, en gedurende de beide eerste dagen van de lopende week heeft het eerste publieke Duitse televisienet ARD?Das Erste dezelfde film in twee afleveringen gepresenteerd.

Lübeck in de negentiende eeuw van de familie Buddenbrook.
Afbeelding op achterzijde van de hoorspel-cd's van de film uit 2008.

Die Manns

Elisabeth Mann-Borgese

Biedt de roman Buddenbrooks een tamelijk getrouw inzicht in het wel en wee van de familie tot aan de vorige eeuwwisseling, in het docudrama Die Manns worden we geconfronteerd met een kroniek van de familie Mann, waarvan het centrum wordt gevormd door de schrijver Thomas Mann en derhalve is het beeld daarvan afgebakend door de eerste helft van de twintigste eeuw.
Met het heengaan in 1955 van de Nobelprijswinnaar Literatuur (1929) in 1955 is er weliswaar geen eind gekomen aan de complete familie Mann.
Niet alleen leefde echtgenote Katia (1883-1980)  nog een kwart eeuw zonder haar wederhelft, maar ook hebben de kinderen Erika (1905-1969), Angelus Gottfried Thomas "Golo" (1909-1994), Monika (1910-1992), Michael (1919-1977) en Elisabeth (1918-2002) [1] met de nawerking en alle invloeden die de Grote Tovenaar aan hen heeft meegegeven, een groot deel van, respectievelijk de gehele twintigste eeuw meebeleefd.

Golo Mann.

Zij allen hebben op hun manier kunnen bijdragen tot een beter inzicht in alles wat zich in het gezin Mann met de vele bezoekers, vrienden, kennissen, collega-schrijvers en personeel, alsmede toevallige ontmoetingen, heeft afgespeeld.
De gedramatiseerde documentaire Die Manns wordt opnieuw uitgezonden door Arte-tv op woensdag 29 december — de beide eerste delen achtereen tussen 22:00 uur en 01:30 uur in de nacht op donderdag 29 december — en op donderdagavond het derde deel, tussen 22:05 uur en 23:50 uur. In de nieuwste verfilming van Buddenbrooks speelde Armin Mueller-Stahl de rol van consul Buddenbrook, in Die Manns is hij de Tovenaar Thomas, bijgestaan door Monika Bleibtreu (1944-2009) als Katia Mann.

Blijf over de Manns lezen

Katia Mann-Pringsheim.
Foto uit 1905.

Degenen onder u die nog altijd in staat zijn een omvangrijk boek te lezen en dat als alternatief te ondergaan bij die alles dominerende institutie televisie, en zeker degenen die telvisie als een begeleidend verschijnsel beschouwen, zullen zich kunnen vinden in de familielkroniek van de Manns, die Marianne Krüll in 1991 heeft afgerond met de publicatie van haar boek
Die Familie Mann.

__________
[1] Zie de voetnoot in onze bijdrage op de Nederlandse fin de siècle-site All art is quite useless van Rond1900.nl, gepubliceerd op maandag 27 december 2010. 

De Vrek van Jean-Baptiste Poquelin op TV5 Monde

Molière, portret uit 1658 door
Nicolas Mignard (1606-1668).

Dinsdag 28 december kunnen de liefhebbers an het klassieke Franse theater hun hart ophalen door naar een programma van de Franstalige zender TV5 Monde te kijken waarn de theaterregistratie zal worden voorgesteld van het toneelstuk  L'Avare  van Molière (1622-1673), die in werkelijkheid Jean-Baptiste Poquelin heette. Het genoemde theaterstuk is één van de drie bekendste van die auteur.
Het stuk dat de complete titel draagt L'Avare, ou L'École du mensonge, werd voor het eerst opgevoerd op 9 september 1668 in het theater van het Koninklijk Paleis te Parijs. Inhoudelijk lijkt het veel op de Latijnse komedie De pot met goud van Plautus. De uitvoering die voor het huiskamerscherm beschikbaar wordt gesteld, is tot stand gekomen onder regie van Don Kent. In de voornaamste rollen kunnen we kijken naar Denis Podalydès, Dominique Costanza en Christian Blanc.

Dagboeknotities Thomas Mann, 26 december 1933

Op de derde kerstdag van het jaar 1933 [1] schreef Thomas Mann (1875-1955) in zijn Tagebuch dat het weer kalt und neblig was, en refereert hij aan een vreselijk treinongeluk in Frankrijk met meer dan twee honderd doden, waaronder veel kleine kinderen. In een terugblik op de avond van de tweede kerstdag, 25 december noteerde hij onder meer: "Hörte abends mit Genuß und Bewunderung das Klavierkonzert von Tschaikowski." [2]

Tevens komen we bij het lezen van die dagboekaantekeningen dat de schrijver die dag in de Decamerone (1349-1353) van Giovanni di Boccaccio (1313-1375) heeft zitten lezen.
Naast politiek-maatschappelijke verontwaardiging over de kwalijke elementen van de nazi-overheersing in zijn voormalige vaderland — (immers alweer enige tijd woonachtig in Zwitserland na te zijn gevlucht voor het krankzinnige Hitler-beest), onder meer over de bemoeienissen van het Propagandaministerium van Goebbels om zoveel mogelijk nieuws te manipuleren opdat de superploerterige regering in Berlijn in een zo gunstig mogelijk daglicht zou plaatsen: in eerste instantie in het buitenland — noteert Thomas Mann dat hij via de radio heeft kennisgenomen van de nadrukkelijke verheerlijking van een nadrukkelijk patriottische schrijver als Dietrich Eckart (1868-1923).
Na het avondmaal luisterde Thomas Mann nogmaals naar het Tsjajkovski-concert, naar twee delen uit het Trio van Beethoven en naar "etwas Parsifal."

__________

[1] In de Duitse cultuurgeschiedenis komen we doorgaans drie kerstdagen tegen: 24, 25 en 26 december.

[2] Bedoeld is, vanzelfsprekend, het eerste pianoconcert, opus 23.

Weihnachtsbriefe van Rainer Maria Rilke

In het avondprogramma dat de Duitse regionale radiozender NDR Kultur op zaterdag 25 december presenteert, is, in verband met de periode van dit jaar, gekozen voor een programmaonderdeel met als thema Weihnachtsgeschichte. Dit onderdeel valt te beluisteren tussen 19:00 uur en 19:30 uur; daarin opgenomen zijn Weihnachtsbriefe an die Mutter welke zijn verzonden door Rainer Maria Rilke (1875-1926).

Thomas Mann geeft kleinzoon Frido Buddenbrooks

In de dagboek aantekeningen van Thomas Mann heeft de schrijver op 23 december 1954 vastgehouden dat zijn kleinzoon Frido (geb. 1940) hem had toevertrouwd dat hij opa's roman Königliche Hoheit had gelezen en begrepen. Daarop besloot opa om die kleinzoon als kerstgeschenk een exemplaar van Buddenbrooks te geven. [1] Al eerder had die jongen van Katia en Thomas Mann — bij wie hij een groot deel van zijn jeugd opgroeide — zowel de drie musketiers alsook De laatste dagen van Pompeï ten geschenke gekregen. Hij was de lievelings kleinzoon van opa Mann.

Fridolin Mann in 2008.

Fridolin was in het Californische Monterey geboren in de tijd dat de Manns in de Verenigde Staten hun toevlucht hadden genomen vanwege de dreiging die vanaf het begin van de nationaal-socialisten jegens hen was uitgegaan, Frido was de zoon van Michael Thomas Mann, die in 1939 met de uit Zurich stammende Gret Moser in het huwelijk was getreden.
Fridolin werd psycholoog en universitair docent te Münster.

[1] De verfilming van Königliche Hoheit uit 1953 was recentelijk weer van het huiskamerscherm te volgen; de nieuwste verfilming van Buddenbrooks uit 2008 wordt als geheel door Arte-tv, op donderdag 23 december, tussen 20:15 uur en 23:15 uur uitgezonden. Volgende week volgt de film nog eens, maar dan in twee afleveringen op twee achtereenvolgende avonden via het eerste publieke Duitse televisienet.
_________
Zie ook de bijdrage van heden op onze zustersite Tempel der Actualiteit.
Lees eveneens ons artikel van heden op de fin de siècle website All art is quite useless.

Weihnacht van Gogolj voorgelezen op NDR Kultur

Duitse versie
"Der letzte Arbeitstag vor Weihnachten war bereits vorüber, und eine klare Winternacht brach an."

Nikolaj Gogolj (1809-1852).
Potloodtekening ca. 1840.

Zo begint de Duitse vertaling door Cornelius Bergmann van het verhaal Kerstnacht van Nikolaj Gogolj (1809-1852), opgenomen in de bundel Der Geistervogel — drei ukrainische Erzählungen, alle van genoemde auteur. De bundel verscheen im Erich Roth Verlag te Eisenach, ter gelegenheid van de honderdste sterfdag (4 maart 1852) van de schrijver, die als grootste dichter uit de Oekraïne. Vele kenners van de literatuur in het Groot-Russische rijk zijn van mening dat Gogolj tevens de grootste Russische schrijver was. Anderen daarentegen menen dat dit Aleksandr Poesjkin (1799-1837) is geweest, maar ook Lev Tolstoj (1828-1910) en Fjodor Dostojevski (1821-1881) worden als zodanig bestempeld.

Am Abend vorgelesen
Uit een Duitse versie dat kerstverhaal van die meer dan boeiende schrijver zal gedurende vier avonden worden voorgelezen door Fritz Strassner [1]  in het programma Am Abend vorgelesen van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur. Dat programma wordt gewoonlijk alle vijf avonden van werkdagen tussen 22:00 uur en 22:35 uur uitgezonden. Dat is ook het geval op maandag 20 tot en met donderdag 23 december, en verspreid over die vier avonden kan men, voorzover men het nog niet is, in een tijdsbestek van ruim twee uur, de inhoud van Gogoljs verhaal alsnog deelachtig worden.

Tekstgedeelte op
voorplat editie 1952
Wereldbibliotheek.

Nederlandse versie
Ook in ons land is in 1952 de honderdste sterfdag van Nikolaj Gogolj herdacht, onder meer door de een Wereldbibliotheek-uitgave van het verhaal Kerstnacht te realiseren, samen met De jaarmarkt in Sorotsíntsy, in de vertaling van Wils Huisman [2].
"De laatste dag voor Kerstmis was voorbij. Het werd nacht, een heldere winternacht."
_________
[1] Fritz Strassner, die in feite Fritz Pfeifer heette (1919-1993), was een geliefde Beierse Volksschauspieler, geboren en overleden te München.
[2] Via internet zijn er (althans op het moment dat deze woorden worden ingetikt) nog zo'n achttien exemplaren te koop, variërend in prijs van € 2,00 tot en met € 7,00. 

Musicus Alban Berg kon ook voortreffelijk tekenen

Tekening voorstellende de
fameuze Noorse schrijver
Henrik Ibsen (1828-1906).

Herdenking van overlijden
Volgende week is het drie kwart eeuw geleden dat de in Wenen geboren (1885) Alban Berg in diezelfde stad is overleden (1935). Voorafgaande aan allerlei herdenkingen her en der, in cultuurtijdschriften en andere printmedia, evenals op radio en televisie, die de komende dagen lezers, kijkers en luisteraars waarschijnlijkerwijs zullen overspoelen, wordt aanstaande zaterdag, 's avonds tussen 20:00 uur en mddernacht, ruim aandacht besteed aan deze componist in twee programma's van elk twee uur, met onder meer drie composities van de meester, enkele vroege en de allerlaatste.

Talent met tekenpotlood
Alban Berg was niet alleen een zeer begaafde muziekmeester, maar tevens kon hij zeer goed overweg met het tekenpotlood. Dat blijkt onder meer uit zijn portret van de Noorse dichter Henrik Ibsen (1828-1906), die geruime tijd in het Duitse taalgebied rondreisde en daar in diverse steden tijdelijk resideerde. Van Alban Berg is bekend dat hij de grootst mogelijke bewondering koesterde voor drie veelzijdige 'hoofdfiguren' uit de wereldliteratuur: William Shakespeare (1564-1616), Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) en voornoemde Noor Ibsen. Van beide laatstgenoemden heeft de componist teksten gebruikt voor liederencomposities, die aan het begin van de twintigste eeuw zijn ontstaan.
__________
NB: Zie ook onze artikelen die we heden hebben opgenomen op andere elektronische media:
een bijdrage op onze zustersite Muziek en mensen; en een artikel op de fin de siècle cultuursite All art is quite useless. Op onze zustersite Tempel der Toonkunst stellen we het orgel voor dat zich in Huize Berg bevond.
Op onze moedersite, Cultuurtempel, vindt u een getekend jeugdportret van deze componist, alsmede een foto die kort voor zijn overlijden in 1935 is genomen.
Een schitterende karikatuur van Alban Berg als pianist is te vinden op de site Tempel der Beeldende Kunsten. 

Terug in de tijd — een hoorspel naar Marcel Proust

Marcel Proust (1871-1922)

In het programma Hörspiel van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur wordt op woensdag 15 december — tussen 20:00 uur en 21:25 uur — de eerste aflevering van een driedelig hoorspel uitgezonden. Daarbij gaat het om ErinnerungsWelten, gebaseerd op de lijvige roman À la recherche du temps perdu, geschreven in de jaren 1909-1922 door Marcel Proust (1871-1922). De twee volgende afleveringen worden op woensdag 22 december en woensdag 29 december om dezelfde tijd uitgezonden.

Een opstandige schrijver: De Fransman Jean Genet

Documentaire

De Franse schrijver Jean Genet,
hier 73 jaar oud (in 1983).

Op maandag 13 december, 's avonds laat, om 23:45 uur, start Arte-televisie een documentaire over de tamelijk omstreden Franse auteur Jean Genet (1910-1976), die internationale faam heeft verworven — in zowel opbouwende, alsmede in afbrekende zin — door de wijze waarop hij in zijn boeken de aandacht wist te vestigen op diverse randfiguren van de maatschappij, zoals allerlei misdadigers, waarmee hij diverse aspecten van het dagelijks leven in een kritisch licht wilde stellen. Dat hij daardoor werd ervaren als iemand die de vermeende rust verstoorde, had tot gevolg dat hij vooral werd beschouwd als een lastig element in de wereld der kunsten van het Land van Marianne. Anderzijds waren er ook wel enkele non-conformisten in dat land te vinden, zoals Jean Cocteau (1889-1963). Jean-Paul Sartre (1905-1980), die zelfs de gedachte ter overweging stelde of Genet niet een heilige was, ondanks het feit dat de man een langdurige gevangenisstraf had uitgezeten wegens diverse delicten. [1]
Die J-P Sartre zelf was bij tijd en wijle eveneens een blok aan het been van zo menig Frans hoogwaardigheidsbekleder, en dat heeft er zelfs ooit toe geleid dat mevrouw Charles de Gaulle wilde dat Sartre in hechtenis zou worden genomen, hetgeen ertoe heeft geleid dat de ex-generaal en Franse president de historische woorden moet hebben uitgesproken: "Voltaire on n'arrête pas." Deze latere Nobelprijswinnaar Literatuur kende derhalve het belang van voorspraak.

Ter herdenking
De dit jaar gereedgekomen documentaire die tot 00:45 uur duurt, is van Gilles Blanchard.
Op maandag 19 december wordt de film, eveneens door Arte-tv, opnieuw uitgezonden, dan vanaf 05:00 uur in de ochtend. Op die dag zal het exact honderd jaar geleden zijn dat Jean Genet werd geboren. In de gegevens meldt Arte dat de aandacht aan deze schrijver wordt besteed in verband met zijn honderdste sterfdag, doch Genet overleed op 15 aptil 1986.

Naast de toneelstukken en het vele proza in tal van literaire vormen, heeft Genet ook een poging gedaan een boek over Rembrandt te schrijven. Zijn korte terugblik daarop [2] is in 1990 in een Nederlandse vertaling van Matthijs Bakker uitgekomen. 
__________
[1] Jean-Paul Sartre: Saint Genet, comédien et martyr (1952), in Nederlandse vertaling verschenen bij de Erven Bijleveld te Utrecht.
[2] Jean Genet: Rembrandt — wat overbleef van een in kleine, heel regelmatige vierantjes gescheurde en in deplee gemikte Rembrandt. Oorspronkelijk verschenen in 1968, NL-vertaling in 1990.

Voorlezen uit Die Karawane van Wilhelm Hauff

Raamvertelling 
In het radioprogramma Am Abend vorgelesen van de regionale Duitse radiozender NDR Kultur wordt op maandag 6 december een begin gemaakt met de presentatie van een negendelige voorleesreeks die de titel draagt Die Karawane. Gedurende de vijf avonden van de werkdagen in deze week, alsmede op maandag 13 tot en met donderdag 16 december — al die negen keer tussen 22:00 uur en 22:35 uur — lezen drie bekende figuren uit de Duitse cultuurwereld voor uit de eerste Märchen-Almanach van Wilhem Hauff (1802-1827). Dat zijn de acteur Rolf Boysen (geboren 1920), Hans Paetsch (1909-2002), en de film- en toneelspeler Uwe Friedrichsen (geboren 1934). Het zal daarbij — in ieder geval voor een deel — om oudere opnamen gaan, hetgeen overigens in dit programma geen bijzonderheid is.
Die Karawane is een raamvertelling uit de Märchen-Almanach auf das Jahr 1826 für Söhne und Töchter gebildeter Stände (1825). Ook voor de beide daarop volgende jaren heeft Hauff zo'n Märchenalmanach met rijke inhoud gecreëerd.

Stanislaw Lem en Solaris in Canvas' Paper trails

Voor de derde achtereenvolgende zondag zendt het tweede Nederlandstalige, Belgische televisienet Canvas op 5 december een aflevering uit van de zesdelige programmareeks Paper trails. Daarin stelt Hendrik Willemyns — van wie wordt gezegd dat hij bekendheid geniet als lid van de band Arsenal — een documentaire voor waarin nader wordt ingegaan op meesterwerken uit de wereldliteratuur. Al dies zes films zijn opgenomen op locaties waar de verhalen zich afspelen, respectievelijk waar de boeken zijn ontstaan.

In de derde bijdrage van deze reeks — die op genoemde dag, via de bovengemelde zender, wordt gepresenteerd tussen 21:00 uur en 21:30 uur — is het boek Solaris uit 1972 van de Poolse auteur Stanislaw Lem (1921-2006) het onderwerp van de aandacht. Het boek werd tweemaal verfilmd, voor het eerst in het jaar van verschijnen van het boek, door Andrej Tarkovski (1932-1986) en in 2002 nogmaals door Steven Soderberg (geboren 1963).

Jane Eyre in vier afleveringen via België Eén-tv

Op zaterdag 27 november wordt op het eerste, Nederlandstalige, Belgische televisienet, Eén, het eerste deel van het vierdelige kostuumdrama Jane Eyre uitgezonden: tussen 21:25 en 22:15 uur.

Charlotte Brontë (1816-1855), geschilderd in 1873
door Evert A.Duyckinck (1816-1878), naar een 
tekening van George Richmond (1809-1896).

Daarbij gaat het om de door Susan White gedramatiseerde Britse versie uit 2006 van de gelijknamige roman uit  van Charlotte Brontë (1816-1855). Daarin kunnen we onder meer Ruth Wilson (geboren 1982), Toby Stephens (geboren 1969) en Lorraine Ashbourne (geboren 1961) in hun pogingen het verhaal te laten verlopen zoals dat in het boek gebeurde, zij het in verkorte vorm, ondanks de vier afleveringen, die elk op een zaterdagavond zullen worden voorgesteld via dezelfde televisiezender.
In het eerste deel zien we dat Jane Eyre als gouvernante gaat werken op Thornfield Hall nadat ze eerst een deel van haar leven heeft in uiterst benaderde omstandigheden heeft doorgebracht in een weeshuis.

Buddenbrooks-verfilming thans ook als Hörspiel

In 2008 is het uit de vorige eeuwwisseling stammende boek van Thomas Mann (1875-1955), Buddenbrooks — dat voor de eerste keer is verschenen in 1901 — verfilmd door enkele oudgedienden van de wereld der bewegende beelden; overigens niet voor de eerste maal. Deze Grote Roman zou ruim acht decennia geleden de doorslag hebben gegeven bij de beslissing de auteur ervan in 1929 te onderscheiden met de Nobelprijs voor Literatuur.
In 2008 hebben Heinrich Breloer en Horst Königstein hun eigen draaiboek gebruikt voor deze nieuwe verfilming van de roman. De film is op eerste kerstdag 2008 in Duitsland in première gegaan en is eveneens, zij het in afleveringen, te zien geweest op televisie. De rolverdeling is er een met vooraanstaande acteurs uit diverse landen — onder wie Krijn ter Braak en Cas Enklaar uit Nederland —, waarbij de hoofdpersoon, consul Jean Buddenbrook wordt vertolkt door de internationaal, begrijpelijk hoog in aanzien staande, Armin Mueller-Stahl. Het yoghurt-vrouwtje Iris Berben staat bij menigeen eveneens hoog in aanzien, doch zij heeft nog nooit laten zien dat ze anders kan zijn dan zoals ze altijd, in welke rol dan ook doet: als neen, intense verveling veroorzakend, cliché.

Van die rolprent, gerealiseerd door Bavaria Film, bestaat een hoorspel-versie die eveneens in 2008 gereedgekomen is, en thans in een vouw-cassette met 2 cd's, voor de helft van de prijs (nu € 10,—) , verkrijgbaar is: 173 minuten. Om na een eventuele onderbreking verder te kunnen luisteren is er om de vijf minuten een 'track' gerealiseerd. De verteller is Friedhelm Ptok.
__________
Thomas Mann: BUDDENBROOKS.
Das Hörspiel mit den Originalstimmen des Films.
Nach dem Drehbuch von Heinrich Breloer und Horst Königstein. Regie und Drehbuchbearbeitung: Heinrich Breloer.
2 CD's Gesamtlaufzeit ca. 173 Minuten.
Der Hörverlag München, 2008.
ISBN 978-3-86717-280-6. (ca. € 10,—).

Wilhelm Raabe: Kantkoek; voorgelezen in 15 delen

Op deze literatuur-website hebben we reeds diverse keren gewezen op het bestaan van het literatuur-programma Am Abend vorgelesen, van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur, dat op elke werkdag tussen 2200 uur en 22:35 uur wordt uitgezonden. Het aantal uitzendingen dat aan één thema of één boek, verhaal of novelle wordt gewijd, loopt nogal uiteen: variërend van één tot en met meer dan tien (Lev Tolstojs Krieg und Frieden 'liep' zelfs enkele maanden achtereen).

De Duitse auteur Wilhelm Raabe,
in het jaar na zijn overlijden door
Wilhelm Immenkamp (1870-1931)
uitgebeeld. 

De eerstkomende uitzendingen, die beginnen op maandag 15 november, beslaan samen drie achtereenvolgende weken, steeds van maandag tot en met vrijdag: in totaal vijftien. Daarin leest Hugo R. Bartels in totaal ruim acht uur voor  uit de roman Stopfkuchen van Wilhelm Raabe (1831-1910).
De auteur heeft aan dat boek gewerkt van 4 december 1888 tot en met 4 mei 1890. Nog in datzelfde jaar is de geschiedenis verschenen in de Deutsche Romanzeitung, en in 1891 is Stopfkuchen voor het eerst in boekvorm gepubliceerd.
__________
[1] Stopfkuchen moet beslist kantkoek zijn. Tal van Duitse woordenboeken, waaronder de uitgebreide versie van de Duden wijden geen artikel aan het woord. Na veel zoeken hielp het Grimm-Wörterbuch. Daarin staat het volgende lemma:

stopfkuchen: reststück von kuchenteig, in welches die übriggeliebenen rosinen, butter- und zuckermengen hinein gestopft werden; als eigenname und zugleich titel einer geschichte (1888-1890) bei W. RAABE. (Deutsches Wörterbuch von Jacob und Wilhelm Grimm; Band 19 (Stob-Strollen), der dtv-Ausgabe, Oktober 1984.

Wolfgang Bittner leest drie avonden Kaspar Hauser

De Duitse rechtsgeleerde en
prozaïst Anselm Ritter von
Feuerbach.

In de afleveringen welke op woensdag 3, donderdag 4 en vrijdag 5 november worden uitgezonden van het NDR Kultur-avondprogramma Am Abend vorgelesen, dat in principe elke werkdag tussen 22:00 uur en 22:35 uur de ether in wordt gezonden, wordt op genoemde drie avonden voorgelezen uit het werk van de Duitse rechtsgeleerde (Paul Johann) Anselm Ritter von Feuerbach (1775-1833): Kaspar Hauser, dat in 1832 als boek werd uitgegeven met de volledige titel Kaspar Hauser. Beispiel eines Verbrechens am Seelenleben des Menschen. Feuerbach was Obervormund (hoofdvoogd) en mecenas van Kaspar Hauser. 
Laatstgenoemde heeft tal van schrijvers geïnspireerd en ook andere kunstenaars. Zo heeft de Franse componist Maurice Ravel (1875-1937) een serie pianostukken geschreven die samen de titel dragen: Gaspard de la Nuit (1908).

Vijfmaal een kwartier Tsjechov in The essay

Vijf avonden, respectievelijk nachten, achtereen, van de nacht van maandag 1 op dinsdag 2 november — steeds tussen 00:00 uur en 00:15 uur — tot en met de nacht van vrijdag 5 op zaterdag 6 november wordt opnieuw een vijftal afleveringen van het BBC radio 3-programm The essay uitgezonden.
Alle vijf dragen ze weliswaar dezelfde titel — Chekhov essays — en hebben ze als thea de invloed die de Russische grootmeester der letteren en de planken die de wereld verbeelden, heeft uitgeoefend en nog altijd heeft op theateracteurs en toneelschrijvers.
Achtereenvolgens komen aan het woord:
1. Acteur Simon Russell Beale.
2. Toneelschrijver Timberlake Wertenbaker.
3. Regisseur Andrew Hilton.
4. Schrijfster Ruth Thomas.
5. Schrijver en filmmaker Xiaolu Guo (China).

Verfilming Der Schimmelreiter van Theodor Storm

Theodor Storm (1807-1888), vermaard 
auteur uit de tijd van het realisme.
Foto uit zijn sterfjaar, kort nadat hij het 
verhaal Der Schimmelreiter
had voltooid.

In 2008 heeft regisseur Lars Jessen (geboren 1969) één der grote klassiekers uit de Duitse literatuur van het fin de siècle — Der Schimmelreiter, een novelle uit 1888 van Theodor Storm (1807-1888) — opnieuw verfilmd. 
De acteurs die dit verhaal in filmbeelden 'dragen', hebben hun sporen in de wereld van de (Duitse) film en televisie ruimschoots verdiend. Axel Prahl (geboren 1960) geniet ruime bekendheid als Tatort-commissaris in Münster, die daar samenwerkt met — en vooral wordt tegengewerkt door— patholoog-anatoom professor Börne.
Ook de naam van Katharina Wackernagel (geboren 1978) doemt meer en meer op in de sfeer van film en televisie bij onze oosterburen. Peter Jordan is de derde bekendheid die een figuur speelt in deze rolprent.
De film — die in de VPRO-Gids ten onrechte als Die Schimmelreiter wordt aangekondigd en daarbij wordt gekwalificeerd als komisch drama — wordt door het eerste Duitse televisienet ARD uitgezonden op vrijdag 29 oktober vanaf 23:40 uur tot 01:20 uur in de nacht op zaterdag 30 oktober.

Tom Lanoye: Gewoon verder schrijven

Een klein uur wordt op donderdag 21 oktober uitgetrokken, op het Nederlandstaige tweede Belgische televisienet Canvas, voor de Belgische schrijver, podiumkunstenaar en polemist Tom Lanoye. Weliswaar wordt hij door velen nog steeds beschouwd als een angry young man, maar met zijn 52 jaren raakt het letterlijk jonge er langzamerhand ietwat af.

Deze film is onderdeel van een reeks portretten van topkunstenaars in het land van onze directe zuiderburen.
Tom Lanoye — wiens volledige naam Tom Emiel Gerardine Aloïs Lanoye luidt— is afkomstig uit Sit Niklaas bij Gent. Hij is intussen zover opgeschoten in de vaart der Belgische letteren dat er bijna geen lijst met voorgedragen prijswinnaars voorkomt, waarop zijn naam niet prijkt. Hij wordt dan ook gezien als een literaire divo. [1] De uitzending begint om 22:10 uur en duurt tot 23:05 uur.
__________
[1] Aangezien het hier over mensen gaat die worden geacht te kunnen omgaan met taal, zij er op gewezen dat men nu kennelijk zover is gekomen om vrouwelijke begrippen — in dit geval diva — van een mannelijke tegenhanger te voorzien. Dat is des te opvallender omdat men meer en meer is overgegaan van vrouwelijke woorden — doctoranda, neerlandica, directrice, etcetera — over te gaan naar de mannelijke vorm: doctorandus, neerlandicus, directeur.

Over het proces omtrent Lady Chatterley's Lover

In het radioprogramma Night Waves dat wordt uitgezonden door BBC Radio 3 wordt op woensdag 20 oktober, tussen 22:15 uur en 23:00uur onze tijd, de aflevering 50th Anniversary of the Lady Chatterley Trial gepresenteerd. Daarin wordt teruggeblikt op het proces dat voor de Londense rechtbank Old Bailey werd gevoerd over de derde versie van de roman Lady Chatterley's Lover van David Herbert Lawrence (1885-1930), die onder meer als hogepriester van de liefde is gekwalificeerd.

Paperback-reprint van de eerste
Amerikaanse editie van
Lady Chatterley's Lover.

De eerste versie van het boek droeg de titel The First Lady Chatterley, en werd voor het eerst uitgegeven in Florence. De tweede editie, John Thomas and Lady Jane, was weliswaar al relatief vroeg in een Italiaanse vertaling van Carlo Izzo uitgekomen (1954), doch kwam pas in het Engels beschikbaar in 1971.
Lady Chatterley's Lover is in ieder geval geschreven door een auteur die als fijngevoelig voor hetgeen om hem heen gebeurde, kan worden omschreven. Interessant is en blijft, ook na een lang mensenleven, de eerste alinea van dat boek (geciteerd uit de Odyssee-editie van 1933, Paris: vijfde druk, 1934.):
"Ours is essentially a tragic age, so we refuse to take it tragically. The cataclysm has happened, we are among the ruins, we start to build up new little habitats, to have new little hopes. It is rather hard work: there is now no smooth road into the future: but we go round, or scramble over the obstacles. We've got to live, no matter how many skies have fallen."

Vijf avonden voorgelezen uit Gustav Schwab

De Duitse cultureel veelzijdige man
 der letteren:Gustav Schwab (1792-1850)

Maandag 11 oktober begint de vijfdelige serie Die letzten Tantaliden, die tot en met vrijdag 15 oktober — elke avond van de dagen tussen 22:00 uur en 22:35 uur — te beluisteren zal zijn via de Duitse regionale radiozender NDR Kultur in de inmiddels welhaast traditioneel te noemen programmareeks Am Abend vorgelesen.
Deze week gaat het om de navertelling van de klassieke sage uit de Griekse mythologie door de bovengenoemde, grote Duitse kenner van dat aspect van onze westerse cultuur. Het moge duidelijk zijn dat Gustav Schwab (1792-1850) niet zelf het verhaal heeft ingesproken voor deze radiozender. 
Gustav Schwab was niet alleen een allengs beroemd en nog weer befaamder verteller, hij was tevens predikant. Tevens verzamelde hij al die sagen uit de oudheid, maar daarnaast ook die uit de Duitse geschiedenis. Hij trad eveneends op als uitgever van die verhalen.

Goethe's Novelle, voorgelezen op NDR Kultur

Gert Westphal
Op de twee eerste werkdagen in de week van 3 tot en met 9 oktober — op de avond van aandag 4 en dinsdag 5 oktober, tussen 22:0 uur en 22:35 uur — wordt in de programmareeks Am Abend vorgelesen van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur, de Novelle van Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) voorgelezen door de voor dit werk befaamde Gert Westphal (1920-2002), die tevens naam gemaakt had als acteur en regisseur. Het betreft dan ook een al wat oudere uitgave, maar wie de stem van Gert Westphal eenmaal heeft horen reciteren, zal die altijd herkennen. Hoewel er meer goede vertellers zijn in da taalgebied, is deze man ongetwijfeld de bekendste (geweest).

Goethe: Novelle
In 1828 is het verhaal met de titel Novelle voor het eerst uitgekomen. Dat was echter meer dan drie decennia nadat de auteur er voor het eerst aan heeft gewerkt: in 1797.
Als vorst Friedrich, die de scepter zwaait over een welvarende stad, uit jagen gaat, bezoekt zijn wederhelft, samen met  haar jonker Honorio en een oom, haar stamslot dat in staat van verval verkeert.
Onderweg worden ze gewaar dat er tijdens een jaarmarkt in de stad brand is uitgebroken. De oom snelt richting stad, en Honorio komt in de situatie dat hij meent de heerseres in bescherming te moeten nemen tegen een gevaarlijk geachte tijger, die toebehoort aan de familie die op tal van verschillende jaarmarkten met dieren optreedt. De tijger is tengevolge van de brand uitgebroken. Jonker Honorio doodt het dier.
Dan verschijnen vrouw en kind van de rondtrekkende attracties op het toneel en zij blijken verbijsterd over de dood van het dier. Dan komt ook hun leeuw er nog bij, die eveneens als gevolg van de brand is uitgebroken; het kind slaagt erin dat dier te kalmeren door middelvan muziek en zang.

Interpretatie
In zijn Novelle schildert Goethe de relatie van de mens tot de natuur en het landschap, de wildheid enerzijds en de menselijke hartstochten, die weliswaar in de natuur van de mens zijn verankerd, maar die tegelijkertijd heel dikwijls een adequte verhouding tot de natuur van het milieu in de weg staan.
Exegetisch kunnen we onder meer stellen dat de slotscène van het verhaal een vorm van verzoening presenteert tussen de mens enerzijds en de natuur aan de andere kant, met behulp van de kunst. Dit is tevens een wens van deze grote Duitse Dichterfürst, die op dat punt tot op de huidige dag navolgers vindt.
____________
Afbeeldingen
1. Centraal deel van het voorplat van een Nederlandse editie — die van Wereldbibliotheek, Amsterdam — uit 1948, met illustraties, vervaardigd als houtsneden door
2. De vorstin en Honorio onderweg.

De eerste roman in afleveringen startte in 1720

Een zeer veelzijdige staatsburger
Vrijwel niemand  kenners van het fenomeen eventueel daargelaten — zal u stante pede het juiste antwoord kunnen geven op de vraag wie, wanneer, de eerste roman in afleveringen — in Nederland ook bekend als feuilleton [1] — heeft gepubliceerd. 
Toch gaat het daarbij om het tweede deel van een boek waarmee vrijwel iedere lezer — vooral in de westerse wereld — van jongs af aan mee is geconfronteerd.
Zijn familie — afgescheiden Presbyterianen — had hem eigenlijk voor de handel in kousen voorbestemd — een vak dat onze Nederlandse dichter-vorst Joost van den Vondel (1587-1679) eveneens heeft uitgeoefend — maar de Engelsman om wie het hier gaat, koos voor werken als auteur, journalist, politicus en opvallend vernieuwer.

Zijn naam is Daniel Defoe (1660-1731). In 1719 was het eerste deel van de bewuste roman reeds verschenen in boekvorm onder de complete titel The Life and Strange Surprising Adventures of Robinson Crusoe of York, Mariner. Het tweede deel ervan — The Farther Adventures of Robinson Crusoe — verscheen in 1720 als roman in afleveringen in het tijdschrift Heathcote's Intelligence.
Crusoe was zelf reeds in 1704 met een folkloristisch tijdschrift gestart: The Review. Vervolgens stichtte hij volksbanken en spaarbanken en is het aan hem te danken dat er voor het eerst een hagel- en brandverzekering tot stand kwam.
__________
[1] Dat zou in dit geval een juiste benaming zijn geweest, aangezien die afleveringen binnen een bestaand periodiek werd opgenomen. Sommige romans verschenen in losse afleveringen als pamfletje of iets in dier voege.

TV 5 donderdagnacht: La grande librairie

In de nacht van donderdag 23 op vrijdag 24 september zendt TV 5 Monde opnieuw een aflevering uit van het literaire magazine La grande librairie, gepresenteerd door François Busnel.

Hij zorgt sedert 2008 voor de presentatie van dat literarire magazine via de televisiezender France 5; TV 5 Monde neemt dat programma over. Deze presentator is tevens directeur de la rédaction van het boekenmagazine Lire, alsmede chef van de literaire redactie van het weekblad L'Express.
De man biedt eenzame klasse op het punt van het introduceren van zijn gasten en de wijze waarop hij ingaat op de personen en hun boeken, hun leven en de bijzondere omstandigheden waarin ze — hetzij als schrijver, dan wel als privé persoon — terechtgekomen zijn.
De gasten die zich in deze uitzending aan de tand laten voelen zijn
Jean d'Ormesson (geboren 1925), Amélie Nothcomb (geboren 1967), Antonia Kerr en Bernard Quiriny (geboren 1978).
__________
Afbeelding: François Busnel, presentator van het Franse literaire magazine La grande librairie.

Arthur Schopenhauer herdacht in NDR-Hörspiel

Honderdvijftigste sterfdag
Hoewel wij persoonlijk niets positiefs ondergaan met betrekking tot allerlei herdenkingen en feestelijkheden — want ronde getallen fetisjisme spreekt ons nu eenmaal in het geheel niet aan — is het niet zelden de actualiteit die ons 'dwingt' tot het schrijven van een kort stukje om de lezers te attenderen op een manifestatie van enigerlei aard, die een persoonlijkheid of bijzonder gebeurtenis in het middelpunt stelt.
Dat is het geval, tussen 20:00 uur en 21:20 uur, op woensdag 22 september, in een nieuwe aflevering van het programma Hörspiel van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur. Daarin wordt stilgestaan bij de persoon Arthur Schopenhauer, filosoof die vooral bekend werd en is gebleven vanwege zijn pessimistische instelling. Deze markante denker werd geboren in 1788 en overleed op 21 september 1860, exact anderhalve eeuw geleden.

Hoofdwerk
Het hoofdwerk dat deze denker heeft verricht, leidde tot diverse publicaties, onder meer het omvangrijke opus dat heden ten dage nog altijd als hoofdwerk geldt: Die Welt als Wille und Vorstellung. Het eerste deel is in 1819 verschenen, het tweede in 1844.
Een minder gecompliceerde uitgave met denkwerk van Arthur Schopenhauer vormen de Aphorismen zur Lebensweisheit, in 1851 voor het eerst uitgekomen in een omvangrijker boek met meer geschriften van deze wijsgeer. Het is inmiddels het meest gelezen werk van Arthur Schopenhauer. Met enige regelmaat kan me het tegenkomen in dozen of kratten met opruimingsboeken op markten en voor de etalage van antiquariaten.
__________
Afbeelding: Arthur Schopenhauer, in 1818 geportretteerd door Ludwig Sigismund Ruhl (1794-1887).

Sonntagsstudio met Günter Grass — via NDR Kultur

In de aflevering van het culturele programma met de titel Sonntagsstudio, dat 's zondags in de avonduren wordt uitgezonden door de Duitse regionale radiozender NDR Kultur, wordt in de nieuwste editie — die van zondag 12 september — aandacht besteed aan het nieuwste boek van de inmiddels bijna 83-jarige Duitse auteur Günter Grass — geboren te Gdansk op 16 oktober 1927, en in 1999 onderscheiden met de Nobelprijs voor Literatuur — dat de titel draagt Grimms Wörter — Eine Liebeserklärung weer een onderdeel vormt van de terugblik van de schrijver op zijn eigen bestaan.
Deze uitzending, die de tijd tussen 20:00 uur tot 22:00 uur in beslag neemt, vormt de opmaat voor in totaal tien uitzendingen van ruim een half uur waarin Günter Grass uit dat boek voorleest. De eerstkomende twee weken zal hij op de avond van alle werkdagen tussen 22:00 uur en 22:35 uur voorlezen in het programma Am Abend vorgelesen. Twee weken achtereen van maandag tot en met vrijdag.