Looking for John Donne — Portret op BBC Two-tv

Eén der grootsten van zijn cultuur
BBC Two Television zendt op dinsdag 26 mei — tussen 22:00 uur en 23:00 uur, gepresenteerd door Simon Schama — een portret uit van de Engelse dichter John Donne (1573-1631), die met recht kan worden gekwalificeerd als één van de allergrootsten in zijn stiel uit de geschiedenis van de Engelstalige poëtische literatuur. Toch zijn er tijdens zijn leven slechts vier van zijn gedichten gepubliceerd. Twee jaar na zijn heengaan is er voor het eerst een collectie verschenen, weer twee jaar later is er pas een uitgebreidere verzameling uitgegeven.
En als je in die, zij het dan nu twintigste eeuwse, edities leest, valt weliswaar direct de buitengewone kwaliteit op, maar zie je eveneens heel veel gedichten met een opdracht, hetgeen gewoonlijk een zeldzaamheid is binnen het oeuvre van een poëet. Alleen de naasten en de beminde vrienden worden dan met zoiets bedacht. Maar Donne moest wel, doordat hij in financiële problemen verzeild was geraakt. Die narigheid was onstaan als gevolg van een tijdelijk gevangenis-oponthoud. Door een geheim huwelijk in 1601 was hij niet alleen in conflict geraakt met de vader van de bruid — die de dichter liet arresteren en opsluiten — maar tevens met diens broer de Grootzegelbewaarder Thomas Egerton, in wiens dienst John Donne in 1598 was gekomen, als secretaris. Ook die keerde zich evenzeer van hem af. Dat betekende tegelijkertijd dat hij allengs minder en minder goede contacten overhield die hem op enigerlei wijze aan een baan konden helpen. Zo werd hij tijdelijk afhankelijk van sponsoren.

Reislust
Als jongeman — vanaf zijn elfde jaar studeerde hij al te Oxford en Cambridge — had hij ook het avontuur gezocht door buitenlandse reizen te ondernemen — iets dat in die tijd een zeldzaamheid was. Zo bevond hij zich in 1596 te Cadiz en daar schreef hij, in het kader van zijn vroege poëzie, The Storm en als tegenhanger The Calm. Een jaar daarna ging hij mee met een Azoren-expeditie.
Nadat het echter, door dat stille huwelijk, voorbij was met het opdoen van positieve ervaringen, werd het leven voor deze katholiek opgevoede dichter er niet beter op. Hij werd ziek en was mede daardoor tijdelijk van zijn vrouw gescheiden. Toen die in 1617 ook vroegtijdig overleed, raakte hij geheel verstrikt in een sfeer van diep ingrijpende melancholie, die haar weerslag kreeg in de mediterende verzen welke sedertdien aan zijn veer zijn ontsproten.
Voordien, in 1615, was John Donne, als gevolg van religieuze twijfels, overgestapt naar Engelands Anglicaanse staatskerk, en dat heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat hij vanaf 1621 tot aan zijn overlijden op 31 maart 1631 'pastoor' van Saint Paul's Cathedral werd.
Naast zijn grote betekenis als lyrisch dichter bleek dat hij een beganadigd predikant en kanselredenaar anderszins was. Talrijke van zijn redes en preken zijn door Donne's zoon verzameld.
____________
Afbeeldingen
1. Portret van de Engelse dichter John Donne.
2. Voorzijde van een editie met een selectie van Donne's gedichten, verschenen in de The Laurel Poetry Series in 1962 (tiende druk 1972).